MESNEVİ, MEVLANA, DÜŞMAN, ŞEYTAN

Şeytan

Nefis ile şeytan Cenâb-ı Hakk’ın Muzill isminin mazharıdır. Hakikatleri birdir. Nefis, Hakk’a karşı, emrine muhaliflikte ne ise, şeytanda aynıdır. Fakat âlem-i keseratta iki surette zâhir olmuşlardır. Hz. Âdem’i topraktan ibaret bir beden olarak gördüklerinden ona düşman olmuşlar, ona haset edip secde etmekten kaçınmışlardır. Ardından da Hz. Âdem’i kendi süfli mertebelerine çekmek için çeşitli düşmanlıklar etmişler, onun cennetten çıkarılmasına sebep oldukları gibi onun oğullarının da oraya girmelerine mâni olmak için ant içmişlerdir.[1]

Nefisle Şeytan ikisi de birdir…surette kendisini iki gösterdi.[2]

Nefisle Şeytan’sa ezelden bir olduğundan Âdem’e düşmandır, ona hased edip durur

Âdem’i bedenden ibaret gören ondan kaçmış ona secde etmemiştir. Fakat onu emniyete mazhar olmuş bir nur olarak gören, karşısında eğildi, secde etti.[3]

Şeytanı, Cenâb-ı Hakk Kur’ân-ı Kerîm de “hannâs”[4] deyi vasıflandırmıştır. Çünkü o çok sinsidir, her şeye, imana düşmandır. O kertenkele gibi saldırır da ardından hemen bir deliği saklanır. Şeytanında insanın gönlünde nice delikleri vardır, her bir delikten başını çıkartır, sana düşmanlığını yapar ve hemen gizlenir. Yine o şeytan kirpi gibidir. Kirpi nasıl ki düşmanından saklanmak için başını gizler. Düşmanına dikenleri ile zarar verir de yaralanan düşmanını bir anda mağlup ettiği gibi şeytanda senin en ufak gafletinde sana türlü vesveselerle saldırır. Diken misali zehirli havâtırları ile senin aklını, gönlünü yaralar. Nihayetinde seni bu yakalar ile öldürür. Ama sen ne zaman zikir, evrâd, amel ile meşgul olmaya başlasan gizlenir. Sana sardırmak için dışarı çıkamaz.[5]

İçinde, aklı alan, cana da düşman, dine de düşman olan böyle bir düşmanın var

Bir an kertenkele gibi saldırır… derken hemencecik bir deliğe kaçıverir

Gönlünde nice delikleri var. Her delikten baş çıkarıp durmada!

Şeytanın insanlardan gizlenmesine, bir deliğe girip saklanmasına “Hunus” derler

Onun gizlenmesi de kirpinin büzülüp gizlenmesine benzer. Kirpi büzülürde kafasını çıkarır, tekrar gizler ya… o da öyle işte

Allah, Şeytan’a “Hannâs” dedi. Şeytan, kirpinin kafasına benzer.

Kirpi, kötü avcıdan ürker de büzülür, başını gizler

Fırsatını bulunca başının çıkarır… bu hileyle yılanı bile zebun eder.[6]

Hz. Mevlânâ, nefis ve şeytanın hakikatte bir olduklarını, düşmanlıklarının aynı olduğunu belirttikten sonra, bir şeye dikkat çeker ki, o da bu düşmanlar arasında en kuvvetlisinin nefis olduğunu, diğer düşmanların bu nefisten hız, güven aldıklarını belirtir. Ve bu nefis olmasa idi şeytanın da bize zararının bu kadar olamayacağını, Hakk’a giden yolda bu kadar yolumuzu kesemeyeceğini söyler ve Hz. Peygamber (sas)’in hadis-i şerifini hatırlatır.[7]

Nefis senin iç âleminde yolunu kesmeseydi bu yol kesiciler, sana el atabilir miydi?[8]

Hadisteki şu güzel öğüdü duy; düşmanlarınızın en kuvvetlisi, içinizdedir![9]

Hz. Mevlânâ, yine şeytanın uzun ömür istemesinin hikmetini açıklarken, devamında bu düşmanın insanoğlunu nelerle kandırıp, nasıl aldatacağını, boş kuruntu ve hayallerin peşine takıp sürükleyeceğini de beyan eder ve kurtuluş reçetesini verir.

İblis gibi Yarabbi, beni kıyamete kadar yaşat

Ben bu dünya zindanında rahatım. Beni yaşat da düşmanımın evlâdını tepeleyeyim…

Allah şeytanından Allah’a sığınırım; ah, onun azgınlığından helâk olup gittik…

Seni gâh gezip eğlenme, gâh dükkân açıp alışveriş etme, gâh ilim öğrenme, gâh ev bark kurup çoluk çocuk sahibi olma hayallerine düşürür

Kendine gel, hemen “Lâhavle” de. Ama sade dille değil; candan gönülden![10]

---

[1] Konuk, VI. 212, 435; Tâhir-ul- Mevlevî, XI, 1055.

[2] Mesnevî, III, 4053.

[3] Mesnevî, III, 3197-3198.

[4] en-Nas 114/4

[5] Konuk, VI, 436,437; Tâhir-ul- Mevlevî, XI, 1057.

[6] Mesnevî, III, 4055-4062.

[7] Konuk, VI, 438; Tâhir-ul- Mevlevî, XI, 1055.

[8] Mesnevî, III, 4063.

[9] Mesnevî, III, 4066.

[10] Mesnevî, II, 630-642.