Mes frères !
La prochaine nuit qui relira le mercredi soir au
jeudi nous allons célébrer tous ensemble Naissance du
prophète. Nous allons commémorer encore une fois
avec joie la venue pour la miséricorde dans ce monde,
de notre Prophète.
Que votre nuit soit dés à présent
bénie. Qu’Allah protège notre profond respect et
l’amour que nous ressentons envers lui. Qu’il ne nous
sépare jamais de son droit chemin et de sa vertu.
Chers Croyants !
Pour parvenir à la prospérité d’être l’Ummah de notre
Prophète, qui rappelle à l’humanité leur responsabilité et
leur devoir. Il nous a appris à regarder de l’œil d’un
croyant à la vie et à la mort, au passé et à l’avenir.
Il nous
a appris en le vivant lui-même la soumission et la
fidélité, le droit et la vérité, l’équité et la conscience, la
justice et la vertu, la patience et la tolérance.
Mes frères,
En tant qu’Ummah de notre prophète, notre premier
devoir est de le reconnaitre et le comprendre
correctement et ceux-ci passe d'abord par comprendre le
but de la création, les valeurs humaines et morales, la
compréhension de la vie et de sa compassion.
Connaissant correctement notre Prophète, on sera en
mesure de mieux comprendre le Coran. Parce que notre
Livre Saint se vie avec nôtre Prophète.
Cher Frère,
Allah dit « En effet, vous avez dans le Messager d’Allah
un excellent modèle [à suivre], pour quiconque espère
en Allah et au Jour dernier et invoque Allah
fréquemment. »
Nôtre Prophète à également déclaré
qu'il était un prophète de la miséricorde et de la
repentance.
Avec le verset et le hadis on comprend que notre devoir
principal est de vivre le coran comme l’a vécu notre
prophète. C’est prendre son exemple. Faire un effort
pour être un bon croyant et une bonne personne comme
lui. Et être un époux fidèle, un bon fils, un père ou un
grand père compatissant. Et se faire connaître en tant
que voisin confiant, frère sincère et une famille loyale
comme l’était notre prophète.
Mes chers frères,
Aujourd’hui l’être humain, à besoin plus que
jamais de l’inégalable exemplarité et de la bonne vertu
de nôtre prophète. Car l’homme, est jeté de toutes parts
dans des torrents de tristesse, de violence et d’injustice.
S’il y a beaucoup terreur, de violence et de guerre,
surtout sur les territoires de pays musulmans, c’est parce
que l’idéologie et la pensé sur l’être de nôtre prophète
n’est pas exactement bien comprit. Si aujourd’hui il y a
plein de massacre dans les pays musulmans, c’est parce
que idéal de nôtre prophète « faire vivre l’être humain et
non de le tuer » à été mit de côte.
Mes frères,
Aujourd’hui, la plus grande traitrise qu’il peut
être fait à l’égare de nôtre prophète est de vouloir utiliser
son nom pour de fin obscure. Echanger les valeurs
sublimes qu’il nous à transmit pour des fins personnel et
politique. C’est aussi exploiter sans remord, l’amour que
porte le fidèle sans son cœur en vers le prophète. Il ne
faut pas oublier que, toutes ses sounnas, son
exemplarités, ça vie et ses valeurs nous ont étaient
confié entant que patrimoine à touts les fidèles.
Qu’Allah nous permet d’être les fidèles qui seront
prendront possession de ce patrimoine.
Cher Frère,
Aujourd'hui, c'est la journée des enseignants dont nous
confions nos enfants et qui ont eu une contribution à
leurs éducations. Lorsque nous fêtons la journée de nos
chers enseignants, je voudrais par cela vous rappeler
qu'en même temps demain ce sera la journée de lutte
contre la violence envers les femmes. Par ce biais, nous
ne devons pas oublier l’importance qu'attribuait notre
prophète à la science, aux savants et à la femme. Ne
négligeons jamais notre mission et nos responsabilités
en tant que croyant.
23 Ocak 2018 Salı
Vendredi : Le lever du soleil du jour le plus bénéfique.
Vendredi : Le lever du soleil du jour le plus
bénéfique.
C’était un Vendredi comme celui-ci. De son difficile voyage hégirien durant des jours, Notre Prophète (sws) s’était enfin approché de Médine. Lorsqu’il atteint le lieu proche de Médine, nommé “Rânûnâ”, l’heure de la prière de la mi-journée était arrivée. Le Messager de la miséricorde, a fait bénéficier au peuple l’accueillant avec joie d’une Khoutba et a fait effectuer la première prière du Vendredi.
Lors de cette Khoutba Notre Prophète près de ses compagnons nous ordonna à tous : “Œuvrez à votre salut avant votre départ éternel. Vous savez par Allah que chacun d’entre vous est appelé à mourir. Après Allah vous demandera, “Mon Messager n’est-il pas venu t’apporter Mon Message ? Ne t’ai-Je pas accordé des biens et comblé de Mes bienfaits ? Qu’as-tu donc préparé pour ton salut ?” … Par conséquent, que celui qui est en mesure de se protéger de l’Enfer le fasse, ne serait-ce que par la moitié d’une datte donnée en aumône, ou par une belle parole”.
Mes frères!
Notre Noble Seigneur dit : “Ô vous qui avez cru ! Quand on appelle à la prière du jour du Vendredi, accourez à l’invocation d’Allah et abandonnez tout négoce. Cela est bien meilleur pour vous, si vous saviez !” Dans ce sens-là, le vendredi est le nom de notre position en présence d'Allah en se débarrassant de toutes sortes de préoccupations quotidiennes. Tout comme nous montrons notre fidélité à notre Seigneur dans nos prières cinq fois par jour, nous endurons aussi cette fidélité dans la prière du vendredi. Chaque vendredi, nous renouvelons notre fidélité à Allah. Et nous fournissons chaque vendredi les cultes et les bontés que nous avons faits pendant la semaine.
Mes chers frères!
Le vendredi est le moment de nous interroger. Le moment de questionner le chemin où nous allons et la purification des péchés que nous avons fait consciemment ou inconsciemment. Le vendredi est le moment de faire appel à Dieu et de se réfugier dans sa miséricorde avec la conscience que les prières ne seront pas détournées.
Le Vendredi, c'est le jour où à haute voix, nous hurlons notre unité et solidarité, notre fraternité et amitié. Accompagnés des jeunes et des personnes âgées, ainsi que des femmes et des hommes, lors de la prière du Vendredi, nous nous rassemblons dans nos mosquées avec la même croyance, les mêmes intentions et les mêmes idéaux.
De ces chaires dont résonnent les sermons, nous écoutons avec toute attention le rang du Prophète. Avec nos joies et nos peines, nous nous unissons de nouveau . Tout ensemble, au plus profond de nous-mêmes, nous ressentons le plaisir d'être le serviteur d'Allah, d'être fraternel, de partager et de s'entraider. Chers musulmans! D'après le Prophète, le meilleur jour où le soleil se lève est le Vendredi. C'est pour cette raison que le Vendredi est l'un des symboles de notre religion, l'islam. Le Vendredi c'est la miséricorde.
Le Vendredi c'est la bénédiction. Le Vendredi c'est la paix. Tellement que dans notre croyance, toutes nos secondes et journées sont sacrées. Car Celui qui a créé le temps et qui nous l'a confié est le Grand Seigneur. Et pour Allah, le plus important n'est pas ce dont nous attribuons au temps, ou bien la façon dont nous appelons les jours, mais c'est la manière dont nous gérons notre temps. Chacun de nos souffles, doit être consommés pour l'agrément du Seigneur.
Le capital de notre courte existence doit être converti à l'éternelle récompense Mes chers frères! L’expression « black Friday » que l’on entend ces derniers temps nous a dérangé en tant que musulman. Car, dans notre religion tout les jours appartiennent à Allah (swt). Chaque matin est un réveil pour un avenir éclairé. Ce genre d’approche et de propos qui manque de respect, qui ignore les symboles d’une croyance et ses membres, est intolérable dans nos mœurs. Profiter de la sacralité d’un jour d’une religion pour réaliser le commerce du « black Friday » n’est pas tolérable. Mes frères ! En tant que musulmans nous devons faire face à ces idéologies et ce genre de projet qui laisse une mauvaise impression dans les esprits de tout le monde.
Pour cela, nous devons apporter plus d’importance à notre religion et valeurs. Aujourd’hui ce que nous devons faire c’est de présenter et surtout de bien représenter notre divine religion, notre guide sacré, le Coran et notre prophète (sav).
Nous ne devons surtout pas oublier que tant que nous faisions des efforts dans cette voie, Allah (swt) nous aidera toujours. 1 İbn Hişâm, Sîret, III, 30. 2 Cum’a, 62/9. 3 Müslim, Cum’a, 18.
C’était un Vendredi comme celui-ci. De son difficile voyage hégirien durant des jours, Notre Prophète (sws) s’était enfin approché de Médine. Lorsqu’il atteint le lieu proche de Médine, nommé “Rânûnâ”, l’heure de la prière de la mi-journée était arrivée. Le Messager de la miséricorde, a fait bénéficier au peuple l’accueillant avec joie d’une Khoutba et a fait effectuer la première prière du Vendredi.
Lors de cette Khoutba Notre Prophète près de ses compagnons nous ordonna à tous : “Œuvrez à votre salut avant votre départ éternel. Vous savez par Allah que chacun d’entre vous est appelé à mourir. Après Allah vous demandera, “Mon Messager n’est-il pas venu t’apporter Mon Message ? Ne t’ai-Je pas accordé des biens et comblé de Mes bienfaits ? Qu’as-tu donc préparé pour ton salut ?” … Par conséquent, que celui qui est en mesure de se protéger de l’Enfer le fasse, ne serait-ce que par la moitié d’une datte donnée en aumône, ou par une belle parole”.
Mes frères!
Notre Noble Seigneur dit : “Ô vous qui avez cru ! Quand on appelle à la prière du jour du Vendredi, accourez à l’invocation d’Allah et abandonnez tout négoce. Cela est bien meilleur pour vous, si vous saviez !” Dans ce sens-là, le vendredi est le nom de notre position en présence d'Allah en se débarrassant de toutes sortes de préoccupations quotidiennes. Tout comme nous montrons notre fidélité à notre Seigneur dans nos prières cinq fois par jour, nous endurons aussi cette fidélité dans la prière du vendredi. Chaque vendredi, nous renouvelons notre fidélité à Allah. Et nous fournissons chaque vendredi les cultes et les bontés que nous avons faits pendant la semaine.
Mes chers frères!
Le vendredi est le moment de nous interroger. Le moment de questionner le chemin où nous allons et la purification des péchés que nous avons fait consciemment ou inconsciemment. Le vendredi est le moment de faire appel à Dieu et de se réfugier dans sa miséricorde avec la conscience que les prières ne seront pas détournées.
Le Vendredi, c'est le jour où à haute voix, nous hurlons notre unité et solidarité, notre fraternité et amitié. Accompagnés des jeunes et des personnes âgées, ainsi que des femmes et des hommes, lors de la prière du Vendredi, nous nous rassemblons dans nos mosquées avec la même croyance, les mêmes intentions et les mêmes idéaux.
De ces chaires dont résonnent les sermons, nous écoutons avec toute attention le rang du Prophète. Avec nos joies et nos peines, nous nous unissons de nouveau . Tout ensemble, au plus profond de nous-mêmes, nous ressentons le plaisir d'être le serviteur d'Allah, d'être fraternel, de partager et de s'entraider. Chers musulmans! D'après le Prophète, le meilleur jour où le soleil se lève est le Vendredi. C'est pour cette raison que le Vendredi est l'un des symboles de notre religion, l'islam. Le Vendredi c'est la miséricorde.
Le Vendredi c'est la bénédiction. Le Vendredi c'est la paix. Tellement que dans notre croyance, toutes nos secondes et journées sont sacrées. Car Celui qui a créé le temps et qui nous l'a confié est le Grand Seigneur. Et pour Allah, le plus important n'est pas ce dont nous attribuons au temps, ou bien la façon dont nous appelons les jours, mais c'est la manière dont nous gérons notre temps. Chacun de nos souffles, doit être consommés pour l'agrément du Seigneur.
Le capital de notre courte existence doit être converti à l'éternelle récompense Mes chers frères! L’expression « black Friday » que l’on entend ces derniers temps nous a dérangé en tant que musulman. Car, dans notre religion tout les jours appartiennent à Allah (swt). Chaque matin est un réveil pour un avenir éclairé. Ce genre d’approche et de propos qui manque de respect, qui ignore les symboles d’une croyance et ses membres, est intolérable dans nos mœurs. Profiter de la sacralité d’un jour d’une religion pour réaliser le commerce du « black Friday » n’est pas tolérable. Mes frères ! En tant que musulmans nous devons faire face à ces idéologies et ce genre de projet qui laisse une mauvaise impression dans les esprits de tout le monde.
Pour cela, nous devons apporter plus d’importance à notre religion et valeurs. Aujourd’hui ce que nous devons faire c’est de présenter et surtout de bien représenter notre divine religion, notre guide sacré, le Coran et notre prophète (sav).
Nous ne devons surtout pas oublier que tant que nous faisions des efforts dans cette voie, Allah (swt) nous aidera toujours. 1 İbn Hişâm, Sîret, III, 30. 2 Cum’a, 62/9. 3 Müslim, Cum’a, 18.
UN POIGNARD PLANTE A LA FRATERNITE : LA MEDISANCE
UN POIGNARD PLANTE A LA FRATERNITE :
LA MEDISANCE
Bon Djouma à vous, très cher croyant !
Un jour, Aïcha a fait allusion au prophète, que notre mère Safiyya était petite de taille. Sur cela l’envoyer d’Allah, a averti Aïcha de cette mauvaise attitude, qu’est la médisance : « Ô Aïcha ! Tu viens de prononcer une telle phrase que, si elle s’était mélangée à la mer elle aurait sali toute son eau »
Mes très chers frères,
La médisance, c’est prononcer sur un frère des propos déplaisants. C’est endommager sa fierté et son honneur lors de son absence. La médisance, c’est poignarder la confiance et la sincérité, à la paix et joie, à l’union et la fraternité. C’est une attitude qui n’est pas compatible avec le comportement humain, qui ne convient pas à un Musulman et qui créé le trouble chez l’individu et dans la population. C’est pour cela qu’Allah, dans le Coran a interdit la conjecture par ce verset : « Ô vous qui avez cru ! Évitez de trop conjecturer [sur autrui] car une partie des conjectures est péché. Et n’espionnez pas ; et ne médisez pas les uns des autres. L’un de vous aimerait-il manger la chair de son frère mort ? (Non !) vous en aurez horreur (de ça). Et craignez Allah. Car Allah est Grand Accueillant au repentir, Très Miséricordieux. »
Mes frères !
Nous sommes tous des croyants liés par le lien fraternel de la foi. Cette fraternité, est solide comme les pierres fondatrices d’un immeuble. Avec cette fraternité les frères sont confiés les uns aux autres. La vie de notre frère est aussi la nôtre. Son honneur et sa dignité sont aussi notre honneur et notre dignité. Que ce soit avec une allusion nous ne devons pas nous blesser les uns les autres, ceci est la base de la fraternité. Cette réalité est tellement bien dite avec les paroles d’un homme de cœur : “Ne blesse pas un cœur, tu détruiras Le lieu du plus Clément”.
Mes chers frères !
Dans nos vies quotidiennes, nos esprits se fatiguent avec diverses informations. Nos oreilles entendent des paroles qu’on le veuille ou non. Plus particulièrement sur les réseaux sociaux et les médias de masse, le commérage, le mensonge, les paroles déplaisantes comme la calomnie attirent intérêt et curiosité. Parfois, avec les informations et commentaires infondés qui sont diffusés de façon irresponsable et inconsciente ciblent l’honneur et la dignité des personnes. Tandis que notre Prophète (sws) décrit le Musulman comme “ celui qui préserve sa parole et ses actes”.
Mes frères,
Le Prophète (sws) avec ce hadith nous ordonne de nous éloigner des comportements qui ne conviennent pas aux croyants comme la médisance, le commérage, la médisance et la recherche pour le dévoilement de la vie privée. « Ne causez pas de tort aux musulmans, ne vous moquez pas d’eux, et n’épiez pas leurs erreurs. Quiconque épie les erreurs de son frère, verra Allah épier ses erreurs en retour. Or quand Allah épie les erreurs de quelqu’un il dévoile alors ses péchés aux yeux des gens, même si celui-ci les a commis chez lui» Le Prophète (sws) a dit : « celui qui croit en Allah et au Jour dernier, qu’il dise du bien ou qu’il se taise. ». Il est certain que répéter tout ce que l’on entend, sera un péché pour la personne qui répète. Hélas, aujourd’hui le mensonge, la calomnie, la médisance et le commérage sont devenus un secteur, où pour certains il y a une conduite d’opérations de déstabilisation. Avec ce genre de négation, il y a un endommagement à la paix et à la sérénité du peuple.
Mes chers frères !
Notre langue ne doit pas tourner pour causer des troubles mais pour la confiance, le respect, la paix et la sérénité. Nos mots ne sont pas pour l'accusation injuste, le mensonge, la calomnie et la médisance mais pour l’honnêteté et la droiture. Notre parole n'est pas pour la haine et l'opposition mais pour être la cause de l'amour et de la fraternité. N'oublions pas que ceux qui atteindront le grand jour de la bénédiction éternelle sont ceux qui protègent l'esprit, le cœur, la langue, la main, le corps entier et ceux qui regardent la vie moralement.
Je veux terminer mon Khoutba par une prière de notre Prophète (sws) : « Oh Allah ! Je prends refuge du mal qui peut arriver de mon oreille, de mes yeux et de mon cœur. "
Bon Djouma à vous, très cher croyant !
Un jour, Aïcha a fait allusion au prophète, que notre mère Safiyya était petite de taille. Sur cela l’envoyer d’Allah, a averti Aïcha de cette mauvaise attitude, qu’est la médisance : « Ô Aïcha ! Tu viens de prononcer une telle phrase que, si elle s’était mélangée à la mer elle aurait sali toute son eau »
Mes très chers frères,
La médisance, c’est prononcer sur un frère des propos déplaisants. C’est endommager sa fierté et son honneur lors de son absence. La médisance, c’est poignarder la confiance et la sincérité, à la paix et joie, à l’union et la fraternité. C’est une attitude qui n’est pas compatible avec le comportement humain, qui ne convient pas à un Musulman et qui créé le trouble chez l’individu et dans la population. C’est pour cela qu’Allah, dans le Coran a interdit la conjecture par ce verset : « Ô vous qui avez cru ! Évitez de trop conjecturer [sur autrui] car une partie des conjectures est péché. Et n’espionnez pas ; et ne médisez pas les uns des autres. L’un de vous aimerait-il manger la chair de son frère mort ? (Non !) vous en aurez horreur (de ça). Et craignez Allah. Car Allah est Grand Accueillant au repentir, Très Miséricordieux. »
Mes frères !
Nous sommes tous des croyants liés par le lien fraternel de la foi. Cette fraternité, est solide comme les pierres fondatrices d’un immeuble. Avec cette fraternité les frères sont confiés les uns aux autres. La vie de notre frère est aussi la nôtre. Son honneur et sa dignité sont aussi notre honneur et notre dignité. Que ce soit avec une allusion nous ne devons pas nous blesser les uns les autres, ceci est la base de la fraternité. Cette réalité est tellement bien dite avec les paroles d’un homme de cœur : “Ne blesse pas un cœur, tu détruiras Le lieu du plus Clément”.
Mes chers frères !
Dans nos vies quotidiennes, nos esprits se fatiguent avec diverses informations. Nos oreilles entendent des paroles qu’on le veuille ou non. Plus particulièrement sur les réseaux sociaux et les médias de masse, le commérage, le mensonge, les paroles déplaisantes comme la calomnie attirent intérêt et curiosité. Parfois, avec les informations et commentaires infondés qui sont diffusés de façon irresponsable et inconsciente ciblent l’honneur et la dignité des personnes. Tandis que notre Prophète (sws) décrit le Musulman comme “ celui qui préserve sa parole et ses actes”.
Mes frères,
Le Prophète (sws) avec ce hadith nous ordonne de nous éloigner des comportements qui ne conviennent pas aux croyants comme la médisance, le commérage, la médisance et la recherche pour le dévoilement de la vie privée. « Ne causez pas de tort aux musulmans, ne vous moquez pas d’eux, et n’épiez pas leurs erreurs. Quiconque épie les erreurs de son frère, verra Allah épier ses erreurs en retour. Or quand Allah épie les erreurs de quelqu’un il dévoile alors ses péchés aux yeux des gens, même si celui-ci les a commis chez lui» Le Prophète (sws) a dit : « celui qui croit en Allah et au Jour dernier, qu’il dise du bien ou qu’il se taise. ». Il est certain que répéter tout ce que l’on entend, sera un péché pour la personne qui répète. Hélas, aujourd’hui le mensonge, la calomnie, la médisance et le commérage sont devenus un secteur, où pour certains il y a une conduite d’opérations de déstabilisation. Avec ce genre de négation, il y a un endommagement à la paix et à la sérénité du peuple.
Mes chers frères !
Notre langue ne doit pas tourner pour causer des troubles mais pour la confiance, le respect, la paix et la sérénité. Nos mots ne sont pas pour l'accusation injuste, le mensonge, la calomnie et la médisance mais pour l’honnêteté et la droiture. Notre parole n'est pas pour la haine et l'opposition mais pour être la cause de l'amour et de la fraternité. N'oublions pas que ceux qui atteindront le grand jour de la bénédiction éternelle sont ceux qui protègent l'esprit, le cœur, la langue, la main, le corps entier et ceux qui regardent la vie moralement.
Je veux terminer mon Khoutba par une prière de notre Prophète (sws) : « Oh Allah ! Je prends refuge du mal qui peut arriver de mon oreille, de mes yeux et de mon cœur. "
NOTRE UNIQUE CAPITAL : LA VIE
NOTRE UNIQUE CAPITAL : LA VIE
Bon Vendredi Chers Musulmans !
Notre Seigneur dit dans le Coran : “Celui qui a créé la mort et la vie afin de vous éprouver (et de savoir) qui de vous est le meilleur en œuvre, et c’est Lui le Puissant, le Pardonneur.”1 Dans le Hadith que j’ai lu notre prophète (SWS) dit : “Il y a deux bienfaits que les gens n’apprécient pas à leur juste valeur : la santé et le temps libre.”2
Mes Frères !
Nous sommes au bord de la nouvelle année ces joursci et sur le point de laisser derrière nous une longue année de notre vie. Que Notre Seigneur nous donne une vie féconde et nous rend nos jours meilleurs que les jours que nous avons laissés derrière.
Mes Chers Frères !
Que ça soit le calendrier Hégirien ou Grégorien le seul possesseur de notre temps est Notre Seigneur Le ToutPuissant. C'est Lui qui nous confie chacun de nos moments. Et ce qui est vraiment important par Notre Seigneur, c'est comment nous vivons notre temps. Comment et où nous consommons nos respirations. Est-ce que nous évaluons notre vie pour l’objectif de sa création.
Mes Frères !
Nous appelons « la vie » ce qu’Allah nous a accordé comme peu de temps dans ce bas monde. La vie signifie : être florissant et le convertir en gain éternel. Si la vie de ce bas monde, a été enrichie par une bonne croyance en Allah, et par des actes pieux, c’est que cette vie a été florissante. Si cette courte vie, a été vécue en ayant conscience des responsabilités envers Allah c’est que cette vie a été vécue avec grâce (bénédiction).
Chers Frères !
Dieu nous met en œuvre des occasions pour que notre vie soit plus significative et plus bénie. L’entrée dans une nouvelle année nous montre aussi que le temps passe vite et que ce passage nous pourrait bien être une bonne occasion. . Cette dernière pourrait aussi nous servir à avoir un bon début et de continuer notre vie sur une nouvelle page. Cette nouvelle année nous est aussi un moyen de fixer de nouveau idéaux, d’envies, de fixer de nouveaux objectifs de vie ainsi, d’établir de bons plans pour le futur. A cette occasion, nous devons réfléchir à nos erreurs et à la façon dont nous devons plus les refaire.
Mes Frères !
Après que nous disons adieu au passées, essayons de nous poser les questions suivantes pour le reste de notre vie. A quel point étions-nous près de Dieu quand les êtres sur la terre et dans le ciel glorifient Allah Le Tout-Puissant dans leur propre langue ? A quel point avons-nous été fidèles à la parole que nous avons donnée à Dieu “Ne suis-Je pas votre Seigneur ?”3
Avons-nous obéi à ses ordres et s’échappé de ses interdictions ? Durant cette année, combien de bien a-t-on fait ? Estce qu’on a protégé nos regards, nos oreilles, nos envies, nos cœurs, nos bouches des péchés et du mal ? Combien d’entre nous avons fait notre devoir envers notre mère et notre père, notre conjointe et nos enfants, nos proches et nos voisins ? Combien d’entre nous ont pu partager les souffrances des plus démunie ? Peu importe où se trouvent l’oppresser sur terre, qu’avons-nous fait pour apaiser ça douleur ?
Mes frères !
Alors qu’il faudrait répondre à toutes ces questions Avec le temps que nous avons, il ne nous convient pas de gaspiller le temps avec ce qui n’est pas de notre croyance, nos cultures et nos traditions. Mettre tout notre espoir sur les loteries et les jeux de hasard sans la sueur de notre front, sans la force de nos bras, n’est pas un gain licite (halal) dans notre religion.
Détruire notre santé avec l’alcool, gaspiller le temps en s’amusant sans durer et sans limite, ne sera jamais compatible avec la conscience d’un musulman.
Comme la dit notre prophète, un musulman doit être conscient de la valeur de sa santé, avant de tomber malade. Il doit passer son temps libre à faire des actes utiles, avant d’être borné par le travail. Il doit consacre sa jeunesse à faire des bons actes, avant que la vieillesse l’attrape. Il doit réussir à transformer sa richesse en bonheur sur cette terre et l’Au-delà, avant la pauvreté.4
Mes Frères !
Notre volonté à Dieu pour ce dernier vendredi de l’année 2017 est qu’Il nous permet de garder jusqu'à notre dernier souffle la bénédiction d’être musulman. Qu’Il nous bénie d’œuvré des bonnes actes jusqu'à notre dernier souffle. Qu’Il bénie tous nos actes de bonté de tous les jours, de tous les mois et toutes les années de notre existence.
Qu’Il nous permet être de ceux qui font et ordonne le bien ; et qu’Il nous permet d’être de ceux qui se trouvent loin du mal et d’être de ceux qui empêchent le mal. Qu’Il nous aide dans la voie qui mène au paradis et qu’Il nous protège du feu de l’enfer.
1La royauté, 67/2. 1 Bukhari, Riqaq, 1. 1 Le mur d’A ’raf, 7/172. 4 Hakim al-Mustadrak, IV, 341.
Ecrit par : Direction générale des services religieux
Bon Vendredi Chers Musulmans !
Notre Seigneur dit dans le Coran : “Celui qui a créé la mort et la vie afin de vous éprouver (et de savoir) qui de vous est le meilleur en œuvre, et c’est Lui le Puissant, le Pardonneur.”1 Dans le Hadith que j’ai lu notre prophète (SWS) dit : “Il y a deux bienfaits que les gens n’apprécient pas à leur juste valeur : la santé et le temps libre.”2
Mes Frères !
Nous sommes au bord de la nouvelle année ces joursci et sur le point de laisser derrière nous une longue année de notre vie. Que Notre Seigneur nous donne une vie féconde et nous rend nos jours meilleurs que les jours que nous avons laissés derrière.
Mes Chers Frères !
Que ça soit le calendrier Hégirien ou Grégorien le seul possesseur de notre temps est Notre Seigneur Le ToutPuissant. C'est Lui qui nous confie chacun de nos moments. Et ce qui est vraiment important par Notre Seigneur, c'est comment nous vivons notre temps. Comment et où nous consommons nos respirations. Est-ce que nous évaluons notre vie pour l’objectif de sa création.
Mes Frères !
Nous appelons « la vie » ce qu’Allah nous a accordé comme peu de temps dans ce bas monde. La vie signifie : être florissant et le convertir en gain éternel. Si la vie de ce bas monde, a été enrichie par une bonne croyance en Allah, et par des actes pieux, c’est que cette vie a été florissante. Si cette courte vie, a été vécue en ayant conscience des responsabilités envers Allah c’est que cette vie a été vécue avec grâce (bénédiction).
Chers Frères !
Dieu nous met en œuvre des occasions pour que notre vie soit plus significative et plus bénie. L’entrée dans une nouvelle année nous montre aussi que le temps passe vite et que ce passage nous pourrait bien être une bonne occasion. . Cette dernière pourrait aussi nous servir à avoir un bon début et de continuer notre vie sur une nouvelle page. Cette nouvelle année nous est aussi un moyen de fixer de nouveau idéaux, d’envies, de fixer de nouveaux objectifs de vie ainsi, d’établir de bons plans pour le futur. A cette occasion, nous devons réfléchir à nos erreurs et à la façon dont nous devons plus les refaire.
Mes Frères !
Après que nous disons adieu au passées, essayons de nous poser les questions suivantes pour le reste de notre vie. A quel point étions-nous près de Dieu quand les êtres sur la terre et dans le ciel glorifient Allah Le Tout-Puissant dans leur propre langue ? A quel point avons-nous été fidèles à la parole que nous avons donnée à Dieu “Ne suis-Je pas votre Seigneur ?”3
Avons-nous obéi à ses ordres et s’échappé de ses interdictions ? Durant cette année, combien de bien a-t-on fait ? Estce qu’on a protégé nos regards, nos oreilles, nos envies, nos cœurs, nos bouches des péchés et du mal ? Combien d’entre nous avons fait notre devoir envers notre mère et notre père, notre conjointe et nos enfants, nos proches et nos voisins ? Combien d’entre nous ont pu partager les souffrances des plus démunie ? Peu importe où se trouvent l’oppresser sur terre, qu’avons-nous fait pour apaiser ça douleur ?
Mes frères !
Alors qu’il faudrait répondre à toutes ces questions Avec le temps que nous avons, il ne nous convient pas de gaspiller le temps avec ce qui n’est pas de notre croyance, nos cultures et nos traditions. Mettre tout notre espoir sur les loteries et les jeux de hasard sans la sueur de notre front, sans la force de nos bras, n’est pas un gain licite (halal) dans notre religion.
Détruire notre santé avec l’alcool, gaspiller le temps en s’amusant sans durer et sans limite, ne sera jamais compatible avec la conscience d’un musulman.
Comme la dit notre prophète, un musulman doit être conscient de la valeur de sa santé, avant de tomber malade. Il doit passer son temps libre à faire des actes utiles, avant d’être borné par le travail. Il doit consacre sa jeunesse à faire des bons actes, avant que la vieillesse l’attrape. Il doit réussir à transformer sa richesse en bonheur sur cette terre et l’Au-delà, avant la pauvreté.4
Mes Frères !
Notre volonté à Dieu pour ce dernier vendredi de l’année 2017 est qu’Il nous permet de garder jusqu'à notre dernier souffle la bénédiction d’être musulman. Qu’Il nous bénie d’œuvré des bonnes actes jusqu'à notre dernier souffle. Qu’Il bénie tous nos actes de bonté de tous les jours, de tous les mois et toutes les années de notre existence.
Qu’Il nous permet être de ceux qui font et ordonne le bien ; et qu’Il nous permet d’être de ceux qui se trouvent loin du mal et d’être de ceux qui empêchent le mal. Qu’Il nous aide dans la voie qui mène au paradis et qu’Il nous protège du feu de l’enfer.
1La royauté, 67/2. 1 Bukhari, Riqaq, 1. 1 Le mur d’A ’raf, 7/172. 4 Hakim al-Mustadrak, IV, 341.
Ecrit par : Direction générale des services religieux
SELON ALLAH, LA SEULE RELİGİON EST L’İSLAM
SELON ALLAH, LA SEULE RELİGİON EST L’İSLAM
Joyeux vendredi à tous, chers frères !
Un jeune juif qui était au service de notre prophète, tomba un jour dans une malade incurable. Notre fidèle prophète, rendu visite à ce jeune qui vivait ses dernier instant. Le prophète n’accepta pas de le voir rendre l’âme de la sorte, puis alors il l’invita à renouveler l’attestation de foi. Le jeune craignant la réaction de son père qui ce trouvé coté de lui, le regarda timidement. Mais la réaction ne fut pas comme il le craignait, mais au contraire, on lui fait signe d’accepter l’appel du prophète. Puis le jeune prononça de nouveau l’attestation de foi. Très heureux de cette situation le prophète dit « Louange à Allah qui sauve ce jeune du feu de l’enfer »
Très cher croyant,
Dans le verset que je viens de lire au début de la prêche, Allah nous dit « certes la religion auprès d’Allah est l’Islam » Et notre prophète dit « Allah interdit l’enfer à celui qui témoigne en attestant avec son cœur qu’il n’y a pas d’autres Dieu qu’Allah et que Muhammed est son prophète »
Mes frères !
Depuis Adam, tous les Prophètes, ont invité l’humanité à prier et à se soumettre à Allah. A une époque où l’on s’éloignait de la croyance en l’unicité d’Allah, du but de la création et de la sagesse, notre Noble Créateur a renouvelé son invitation via ses Prophètes. Le dernier Messager de cette invitation bénie a été notre Prophète Muhammed envoyé pour la miséricorde sur l’univers. Celui-ci comme les Prophètes envoyés avant Lui a appelé à la Foi en Allah, à la prière, à la justice, à la vérité, à la connaissance, à la sagesse, à la morale et à la vertu. "Aujourd'hui, J'ai parachevé pour vous votre religion, et accompli sur vous Mon bienfait. Et J'agrée l'Islam comme religion pour vous”, comme il est indiqué dans ce verset, l’Islam a atteint la perfection grâce à notre Prophète. Celuici nous a appris comment atteindre le bonheur dans ce monde et dans l’au-delà.
Mes chers frères !
Nous avons foi à tous les Prophètes qui sont les serviteurs et messagers d’Allah et à l’authenticité des Livres qui leur ont été envoyés. Et nous savons et attestons encore qu’à l’échelle d’Allah la seule religion valable et juste, est l’Islam. La délivrance éternelle de toute l’humanité est de succomber à la dernière religion d’Allah qu’est l’Islam. Le bonheur dans ce monde et dans l’au-delà dépend de la croyance aux messages du Saint Coran qui donnent vie, et à l’incomparable modèle qu’est notre Prophète.
Très chers croyants
Chaque croyant ayant exprimé avec le cœur la l’attestation de foi, qui va se présenter auprès d’Allah avec obéissance, avec des actes d’adorations sincères et avec des actes de bonté sera candidat à la miséricorde de Notre Noble Créateur. Alors que ce seront fait du tort à eux même, ceux qui n’ont pas attesté Allah en tant que Seigneur, l’Islam en tant que religion, et Muhammad Moustafa en tant que Prophète. Pour ces gens là, Notre Noble Seigneur dit : « Et quiconque désire une religion autre que l’Islam, ne sera point agréé, et il sera, dans l’au-delà, parmi les perdants. »
Honorables croyants,
Toutes celles et ceux qui n’ont jamais pu accepter que l’Islam se propage vague après vague sur la surface de la terre et qu’elle trouve place dans les cœurs, ont toujours eu recours à des subterfuges contre notre religion. De nos jours aussi, alors que l’Islam est l’espoir du salut pour l’Humanité, qu’elle est une religion de compassion et de pitié, de paix et de confiance, elle est l’objet d’une campagne de dénigrement et de désinformation injuste, qui la mentionne aux cotés des mots de terreur et de violence. Dans pas mal de coin de la terre, les musulmans sont victimes de discriminations, de stigmatisations, de pressions, de violences et d’oppression, c’est à dire des comportements qui n’ont rien à avoir avec la retenue et la compassion. L’Islamophobie se propage de jour en jour.
Mes frères,
De tout temps, malgré toutes les agressions faites contre notre religion pour affaiblir notre foi, notre croyance et nos valeurs, ils n’ont réussit à donné aucun dommage à la vérité de l’Islam. Malgré les mauvaises images faite, ils ne pourront jamais nuire tant que nous serons conscients de ça vrai valeur. Soyons reconnaissant envers Allah. Apprenons notre religion suprême à travers une connaissance authentique basée sur le Coran et la sunna tout en l’enseignant aux générations futures. Il suffit juste de refléter correctement les principes de la foi, du culte et de la moralité dans nôtre quotidien. Protégeons tous ensemble notre foi et notre culte, notre fraternité et nôtres communions et toutes ses valeurs.
Chers frères,
Je voudrais terminer avec les versets suivant, qui nous ont été instruit dans le Coran. « Seigneur ! Ne laisse pas dévier nos cœurs après que tu nous aies guidés. Et accorde-nous ta miséricorde. C’est toi, certes, le grand donateur ! » « Seigneur ! Pardonne-nous nos péchés ainsi que nos excès dans nos comportements, affermis nos pas et donne-nous la victoire sur les gens mécréants. »
Joyeux vendredi à tous, chers frères !
Un jeune juif qui était au service de notre prophète, tomba un jour dans une malade incurable. Notre fidèle prophète, rendu visite à ce jeune qui vivait ses dernier instant. Le prophète n’accepta pas de le voir rendre l’âme de la sorte, puis alors il l’invita à renouveler l’attestation de foi. Le jeune craignant la réaction de son père qui ce trouvé coté de lui, le regarda timidement. Mais la réaction ne fut pas comme il le craignait, mais au contraire, on lui fait signe d’accepter l’appel du prophète. Puis le jeune prononça de nouveau l’attestation de foi. Très heureux de cette situation le prophète dit « Louange à Allah qui sauve ce jeune du feu de l’enfer »
Très cher croyant,
Dans le verset que je viens de lire au début de la prêche, Allah nous dit « certes la religion auprès d’Allah est l’Islam » Et notre prophète dit « Allah interdit l’enfer à celui qui témoigne en attestant avec son cœur qu’il n’y a pas d’autres Dieu qu’Allah et que Muhammed est son prophète »
Mes frères !
Depuis Adam, tous les Prophètes, ont invité l’humanité à prier et à se soumettre à Allah. A une époque où l’on s’éloignait de la croyance en l’unicité d’Allah, du but de la création et de la sagesse, notre Noble Créateur a renouvelé son invitation via ses Prophètes. Le dernier Messager de cette invitation bénie a été notre Prophète Muhammed envoyé pour la miséricorde sur l’univers. Celui-ci comme les Prophètes envoyés avant Lui a appelé à la Foi en Allah, à la prière, à la justice, à la vérité, à la connaissance, à la sagesse, à la morale et à la vertu. "Aujourd'hui, J'ai parachevé pour vous votre religion, et accompli sur vous Mon bienfait. Et J'agrée l'Islam comme religion pour vous”, comme il est indiqué dans ce verset, l’Islam a atteint la perfection grâce à notre Prophète. Celuici nous a appris comment atteindre le bonheur dans ce monde et dans l’au-delà.
Mes chers frères !
Nous avons foi à tous les Prophètes qui sont les serviteurs et messagers d’Allah et à l’authenticité des Livres qui leur ont été envoyés. Et nous savons et attestons encore qu’à l’échelle d’Allah la seule religion valable et juste, est l’Islam. La délivrance éternelle de toute l’humanité est de succomber à la dernière religion d’Allah qu’est l’Islam. Le bonheur dans ce monde et dans l’au-delà dépend de la croyance aux messages du Saint Coran qui donnent vie, et à l’incomparable modèle qu’est notre Prophète.
Très chers croyants
Chaque croyant ayant exprimé avec le cœur la l’attestation de foi, qui va se présenter auprès d’Allah avec obéissance, avec des actes d’adorations sincères et avec des actes de bonté sera candidat à la miséricorde de Notre Noble Créateur. Alors que ce seront fait du tort à eux même, ceux qui n’ont pas attesté Allah en tant que Seigneur, l’Islam en tant que religion, et Muhammad Moustafa en tant que Prophète. Pour ces gens là, Notre Noble Seigneur dit : « Et quiconque désire une religion autre que l’Islam, ne sera point agréé, et il sera, dans l’au-delà, parmi les perdants. »
Honorables croyants,
Toutes celles et ceux qui n’ont jamais pu accepter que l’Islam se propage vague après vague sur la surface de la terre et qu’elle trouve place dans les cœurs, ont toujours eu recours à des subterfuges contre notre religion. De nos jours aussi, alors que l’Islam est l’espoir du salut pour l’Humanité, qu’elle est une religion de compassion et de pitié, de paix et de confiance, elle est l’objet d’une campagne de dénigrement et de désinformation injuste, qui la mentionne aux cotés des mots de terreur et de violence. Dans pas mal de coin de la terre, les musulmans sont victimes de discriminations, de stigmatisations, de pressions, de violences et d’oppression, c’est à dire des comportements qui n’ont rien à avoir avec la retenue et la compassion. L’Islamophobie se propage de jour en jour.
Mes frères,
De tout temps, malgré toutes les agressions faites contre notre religion pour affaiblir notre foi, notre croyance et nos valeurs, ils n’ont réussit à donné aucun dommage à la vérité de l’Islam. Malgré les mauvaises images faite, ils ne pourront jamais nuire tant que nous serons conscients de ça vrai valeur. Soyons reconnaissant envers Allah. Apprenons notre religion suprême à travers une connaissance authentique basée sur le Coran et la sunna tout en l’enseignant aux générations futures. Il suffit juste de refléter correctement les principes de la foi, du culte et de la moralité dans nôtre quotidien. Protégeons tous ensemble notre foi et notre culte, notre fraternité et nôtres communions et toutes ses valeurs.
Chers frères,
Je voudrais terminer avec les versets suivant, qui nous ont été instruit dans le Coran. « Seigneur ! Ne laisse pas dévier nos cœurs après que tu nous aies guidés. Et accorde-nous ta miséricorde. C’est toi, certes, le grand donateur ! » « Seigneur ! Pardonne-nous nos péchés ainsi que nos excès dans nos comportements, affermis nos pas et donne-nous la victoire sur les gens mécréants. »
19 Ocak 2018 Cuma
Mescid-i Aksa
Ey ! Semâvî dinlerin, dünyadaki beşiği;
Ey ! Mîrâc’a açılan, kapıların eşiği..
Sen ki; Mescid-i Aksa, sen ki; tevhîd simgesi,
Sahâbe-i Kirâm’ın, namazda ilk kıblesi..
Ey ! Mîrâc’a açılan, kapıların eşiği..
Sen ki; Mescid-i Aksa, sen ki; tevhîd simgesi,
Sahâbe-i Kirâm’ın, namazda ilk kıblesi..
Ey ! Çevresi mübârek, yüce Mescid-i Aksa,
Utanırdı insanlık.. Sana ibretle baksa.
Sen ki; şâhidi oldun, nice kanlı savaşın;
Dile gelse.. Vahşeti, haykırırdı her taşın..
Utanırdı insanlık.. Sana ibretle baksa.
Sen ki; şâhidi oldun, nice kanlı savaşın;
Dile gelse.. Vahşeti, haykırırdı her taşın..
Ne yazık ki; bugün de, aynı vahşet sürüyor;
Cinâyetle beslenen, gözleri kan bürüyor..
İşte..Yine sahnede, peygamber kâtilleri,
İnsanlığa kast eden, cinnetin fâilleri.
Cinâyetle beslenen, gözleri kan bürüyor..
İşte..Yine sahnede, peygamber kâtilleri,
İnsanlığa kast eden, cinnetin fâilleri.
İşte..Yine çocuklar, Gazze’de kan kusmada,
Bu serî katliâma, bütün dünya susmada.
Yine rekor peşinde, zulüm şampiyonları;
Siyonist eşkiyânın, küresel piyonları..
İşte..Yine sahnede, haçlının fosilleri,
Medeniyet maskeli, kudurmuş nesilleri.
Yine tarih tekerrür, yine küfür tek millet,
Hepsinin genlerine, kazınmıştır bu zillet.
Bu serî katliâma, bütün dünya susmada.
Yine rekor peşinde, zulüm şampiyonları;
Siyonist eşkiyânın, küresel piyonları..
İşte..Yine sahnede, haçlının fosilleri,
Medeniyet maskeli, kudurmuş nesilleri.
Yine tarih tekerrür, yine küfür tek millet,
Hepsinin genlerine, kazınmıştır bu zillet.
Ey ! Birbuçuk milyarlık, dünya müslümanları !
Hiç mi utandırmıyor, bunca mazlum kanları ?
Bu zülmü boğmak için, tükürmeniz yeterdi,
Selahaddin Eyyûbî, çıkıp gelse ne derdi ?
Hiç mi utandırmıyor, bunca mazlum kanları ?
Bu zülmü boğmak için, tükürmeniz yeterdi,
Selahaddin Eyyûbî, çıkıp gelse ne derdi ?
Ey ! Petrol kralları, saray hânedanları,
Bir düşünün Kudüs’te, cihâd eden canları.
Kim saçtı üstünüze, bu ölü toprağını ?
Yoksa.. Kopardınız mı, Kudüs’le din bağını ?
Bir düşünün Kudüs’te, cihâd eden canları.
Kim saçtı üstünüze, bu ölü toprağını ?
Yoksa.. Kopardınız mı, Kudüs’le din bağını ?
Halîfe Ömer gibi, bir örnek olmasaydı,
Belki sizi affetmek, biraz daha kolaydı,
O, adâlet severdi, o Hazreti Ömer’di,
Sizi, bu halde görse, saraylara gömerdi..
Belki sizi affetmek, biraz daha kolaydı,
O, adâlet severdi, o Hazreti Ömer’di,
Sizi, bu halde görse, saraylara gömerdi..
Ey ! Mahşere inanan, dünya müslümanları,
Bırakın.. O münâfık, tahtına tapanları.
Allah’ın kelâmını, kaç bin kere duydunuz,
Kıyâmet’e kadar mı, sürecek bu uykunuz ?
Bırakın.. O münâfık, tahtına tapanları.
Allah’ın kelâmını, kaç bin kere duydunuz,
Kıyâmet’e kadar mı, sürecek bu uykunuz ?
Filistin’de taş atan, çocukların aşkına,
Bu apaçık gafleti, görün Allah aşkına !
Bir buçuk milyar insan, bir kez ayağa kalksa;
Hiç garip kalır mıydı, böyle Mescid-i Aksa ?
Hiç yalnız kalır mıydı, böyle Mescid-i Aksa ?
Bu apaçık gafleti, görün Allah aşkına !
Bir buçuk milyar insan, bir kez ayağa kalksa;
Hiç garip kalır mıydı, böyle Mescid-i Aksa ?
Hiç yalnız kalır mıydı, böyle Mescid-i Aksa ?
CENGİZ NUMANOĞLU
Nasıl unutulur ki, Onbeş Temmuz gecesi;
Nasıl unutulur ki, Onbeş Temmuz gecesi;
Nasıl unutulur ki, Onbeş Temmuz gecesi;
O gece ezanların Arş’a yükseldi sesi.
Tarihinde görmedi, millet böyle bir zulüm;
Allah’a yemîn etti : “Ya istiklâl, ya ölüm !”
O gece başkomutan, Recep Tayyip Erdoğan,
Sarsılmaz îmânıyla, doğuştan asker doğan.
Bir îmân ki; dünyada nasip değil her kula;
Görünmez ordularla inmişti İstanbul’a.
Bir millet ki; zilleti boğuyordu o gece;
Güneş değil, güneşler doğuyordu o gece.
An be an, mûcizeler yağıyordu semâdan;
Gökler sarsılıyordu, Hakk’a hamd ü senâdan.
Bir millet ki; aslına dönüyordu o gece;
İhânet yangınları, sönüyordu o gece.
Bir millet ki; cinneti kökünden kazıyordu;
O gece destan değil, destanlar yazıyordu.
Nasıl unutulur ki, Onbeş Temmuz gecesi;
Şühedâ kanlarıyla, yazıldı her hecesi.
O gece seksen milyon, tek bedende birdiler,
Şehitler köprüsünde, öldükçe dirildiler.
O gece sanki Bedir, tekrar yaşanıyordu;
Semâlarda melekler, silah kuşanıyordu.
Sanki bayramdı o gün, gülüyordu her ölen;
İkinci bir istiklal savaşıydı bu şölen.
Ebâbiller taşlarken, o çelikten filleri;
Akıyordu göklerden, halka nusret selleri.
Ayaktaydı vatanın her köyü, her bucağı,
Nârı, nûrla söndürdü, o “peygamber ocağı”.
And içiyordu millet, ölümü öldürmeye,
Ay yıldızlı cânâna, canlarını vermeye.
Yeter ki; nazlı hilâl, çehresini çatmasın,
Onbeş temmuz güneşi, ebediyyen batmasın.
Ölümü öldürdükçe, bu milletin neferi;
Yazacaktır tarihler, daha pek çok zaferi.
Dünya şunu bilsin ki; doğan her güneş batar,
Bu güneş batmayacak, tâ ki mahşere kadar.
Nasıl unutulur ki, Onbeş Temmuz gecesi;
O gece ezanların Arş’a yükseldi sesi.
Tarihinde görmedi, millet böyle bir zulüm;
Allah’a yemîn etti : “Ya istiklâl, ya ölüm !”
O gece başkomutan, Recep Tayyip Erdoğan,
Sarsılmaz îmânıyla, doğuştan asker doğan.
Bir îmân ki; dünyada nasip değil her kula;
Görünmez ordularla inmişti İstanbul’a.
Bir millet ki; zilleti boğuyordu o gece;
Güneş değil, güneşler doğuyordu o gece.
An be an, mûcizeler yağıyordu semâdan;
Gökler sarsılıyordu, Hakk’a hamd ü senâdan.
Bir millet ki; aslına dönüyordu o gece;
İhânet yangınları, sönüyordu o gece.
Bir millet ki; cinneti kökünden kazıyordu;
O gece destan değil, destanlar yazıyordu.
Nasıl unutulur ki, Onbeş Temmuz gecesi;
Şühedâ kanlarıyla, yazıldı her hecesi.
O gece seksen milyon, tek bedende birdiler,
Şehitler köprüsünde, öldükçe dirildiler.
O gece sanki Bedir, tekrar yaşanıyordu;
Semâlarda melekler, silah kuşanıyordu.
Sanki bayramdı o gün, gülüyordu her ölen;
İkinci bir istiklal savaşıydı bu şölen.
Ebâbiller taşlarken, o çelikten filleri;
Akıyordu göklerden, halka nusret selleri.
Ayaktaydı vatanın her köyü, her bucağı,
Nârı, nûrla söndürdü, o “peygamber ocağı”.
And içiyordu millet, ölümü öldürmeye,
Ay yıldızlı cânâna, canlarını vermeye.
Yeter ki; nazlı hilâl, çehresini çatmasın,
Onbeş temmuz güneşi, ebediyyen batmasın.
Ölümü öldürdükçe, bu milletin neferi;
Yazacaktır tarihler, daha pek çok zaferi.
Dünya şunu bilsin ki; doğan her güneş batar,
Bu güneş batmayacak, tâ ki mahşere kadar.
Cengiz Numanoğlu
7 Ocak 2018 Pazar
Yahya Efendi, Beşiktaşlı Yahya Efendi
“İlahi mağfiret Yahya Efendi dergâhında adeta güzel bir insan yüzü takınır. Ölüm burada, hemen iki- üç basamak merdiven ve bir-iki sedle çıkılıveren bu bahçede hayatla o kadar kardeştir ki bir nevi erme yolu yahut aşk bahçesi sanılabilir.” (Ahmet Hamdi Tanpınar)
İstanbul, Evliyaların misafir olduğu bir şehirdir ve İstanbul evliyalarıyla daha bir güzeldir. Bağrında Allah dostlarını barındırdığı için nazlı bir edaya sahiptir bu koca şehir. Toprağında manevi önderleri yatırdığı için süzülür inceden inceye bu güzel şehir.
Allah yolunun yolcuları evliyalar, sözleri güzel, kalpleri güzel, hayatları ve ölümleri güzel evliyalar. O’nlar Allah için dünyayı terk etmiş, her anlarını Allah diyerek yaşamış zatlardır. “Bir lokma, bir hırka” deyimi belki de en çok onlar için geçerlidir.
O büyük zatlar sıradan insanlar gibi değillerdir, Allah’a karşı olan samimiyetleri ve bağlılıkları kalp gözlerini açmış, bedenleri dünyada ama ruh dünyaları başka bir âlemdedir sanki. Keramet sahibi, Peygamber aşığı olan bu zatların yolundan yürümek ne büyük bir saadet kaynağıdır.
İşte o Allah dostlarından biri. Beşiktaş ile Ortaköy’ün arasında, Yıldız Parkı’nın yanında bir cami. Caminin içinde bir türbe, türbede medfun olan bir evliya. Allah dostu olan bu evliya, camiye ve türbeye adını veren Beşiktaşlı Yahya Efendidir.
Kendisine Molla Şeyhzade denildiği gibi, Şeyh Yahya Trabzoni’de denilmiştir. Fakat daha sonra Beşiktaş İlçesi’ne yerleştiğinden olsa gerek Beşiktaşlı Yahya Efendi olarak anılmıştır.
Boğaz’a nazır olan türbe konum itibariyle, ziyaretçilerine ayrı bir ferahlık ve huzur veriyor. Türbeden Boğaz’a bakıldığında masmavi denizin eşsiz güzelliğini ve her şeye rağmen akıp giden hayatı tefekküre dalmamak elde değil.
Türbeye giden yolda yürüyoruz, bizi huzurla buluşturacak olan bu yol taşlarla döşenmiş, eski İstanbul’u hatırlatan dik bir yokuş. Bu yokuştan çıkarken, insanın içini sıcacık bir duygu kaplıyor. Daha türbeye varmadan, mübarek zatla buluşmadan içsel bir yolculuğa çıktığımızı hissediyoruz. Allah dostlarının kerametlerinden biri de bu olsa gerek. Türbeye doğru attığımız her adımda bu içsel yolculuğu ziyadesiyle hissediyoruz.
Caminin girişinden kapısına kadar ziyaretçilere eşlik eden kediler var. Sanki burada kimin yattığını biliyor ve buradan ayrılmak istemiyorlar. Ziyarete gelenler bu durumu garipsemedikleri gibi, kedilere süt ve mama vererek onları mutlu etmenin sevincini yaşıyorlar. Türbenin etrafında binlerce mezar bulunuyor. Bu yüzden midir bilinmez, ölümle yaşam arasında ki o ince çizginin en çok hissedildiği türbelerden biride burasıdır.
Yahya Efendi'nin Hayatı
Beşiktaşlı Yahya Efendi, Amasyalı Ömer Efendi ile Trabzonlu Afife Hatun’un oğludur. Ömer Efendi Trabzon’da kadılık yaptığı sıralarda, Şehzade Selim’de aynı şehirde sancakbeyliği yapıyordu. Devrin önemli şahsiyetlerinden olan bu ikili arasında bir yakınlık ve dostluk meydana geldi. Ömer Efendi’nin ve şehzade Selim’in aynı hafta içerisinde birer oğulları dünyaya geldi. İleride güzel bir dostluk kuracak olan bu çocuklara Yahya ve Süleyman isimleri verildi.
Yahya Efendi’nin annesi Afife Hatun aynı zamanda, Kanuni Sultan Süleyman’ın sütannesidir. Yahya Efendiyle aynı günlerde dünyaya gelen Kanuni’nin annesi Ayşe Hafsa Sultan’ın sütü kesilir. Daha bebek olan evladının ise süte ihtiyacı vardır. Böylece Afife Hatun küçük Süleyman’ı emzirir. İşte bu sebeple Yahya Efendi ve Kanuni Sultan Süleyman sütkardeştirler.
Okul çağına geldiğinde ilk derslerini babası Ömer Efendi’den alan Yahya Efendi, daha sonra Trabzon’da bulunan zamanın âlimlerinden ve velilerinden olan Müfti Ali Çelebi’den ders alır. Trabzon’da zahir ve batın ilimleri tahsil ettikten sonra İstanbul’a gelerek burada da gerekli ilimleri almaya devam etmiştir.
Zahir ilimlerinin yanı sıra Yavuz ve Kanuni devirlerinin büyük ve meşhur âlimi olan Şeyhülislam Zenbilli Ali Efendi’ye intisab eden Yahya Efendi batıni ilimlerde de olgunlaşıp yüksek mertebelere ulaşmıştır. Zenbilli Ali Efendi’den iki yıl feyz aldıktan sonra şeyhinin vefatı üzerine hocasının yerine Canbaziyye Medresesine müderris olarak tayin olan Yahya Efendi ‘Müderris’ mahlasıyla anılmaya başlamıştır. Çeşitli medreselerden sonra İstanbul’un ilk yükseköğretim kurumu olan Sahn-ı Seman medreselerinden birinde müderrislik yapmıştır.
Farklı bilim dallarıyla ilgilenen Yahya Efendi riyaziyat (Matematik), hendese (Geometri), hikemiyyat (Hikmet ve Felsefe), felekiyat (Gök Bilimi) ilimlerinde oldukça ilerideydi. Âşık Çelebi, geometriyle de ilgilenen Yahya Efendi’nin Mircestî ve Öklidis’ten de daha ileride olduğunu söylemiştir. Ayrıca halk hekimliği de yapan şeyhin yaptırdığı medreselerden birinde tıp eğitimi verildiğini de beyan etmiştir. Bunun yanı sıra mimari sahada da oldukça başarılı olan Yahya Efendi’nin kuyumculuk sanatı üzerinde de çalışmaları olmuştur.
Kanuni Sultan Süleyman için Yahya Efendinin ayrı bir yeri vardı. Zira kendisine çok değer verir, her fırsatta ziyaret eder, duasını alır, nasihatlerini dinlerdi. Kendisine saygıda kusur etmez, “Ağabey” diye hitap ederdi.
Yahya Efendi de izzetli ve vakarlı bir âlim olarak zaman zaman Kanuni’nin hatalarını tenkit etmekten ve hakkı söylemekten çekinmezdi. Yine böyle bir yanlışı sebebiyle, Padişaha mektup yazarak hatasından dönmesini isteyince Kanuni ile araları açıldı. Bu hadise üzerine emekliye sevk edilen Yahya Efendi çoktan beri arzu ettiği gibi uzlete çekildi.
Yahya Efendi, şu an medfun bulunduğu türbenin olduğu yeri satın alarak kendisine bir ev ve mescit yaptırdı. Burada hayatı boyunca ilim öğretmiş ve zamanının büyük çoğunluğunu tefekkür ve zikirle geçirmiştir. Zamanla evin etrafına medrese, hamam ve oradakilerin kalacağı odalar yaptırmıştır. Aynı zamanda Beşiktaş’ta pek çok bina yaptırarak, dergâhlar ve vakıflar kurdurarak iyiliğin öncülerinden olmuştur.
Dillere destan bir cömertliğe sahip olan bu mübarek zat, fakirlere ve yoksullara, bazen de ilim sahiplerine çeşitli ikramlarda bulunur, onları en güzel şekilde ağırlardı. Özellikle Peygamber Efendimizin doğum gecesinde büyük bir ziyafet verir ve bu mübarek gecede herkesi bu ziyafete davet ederdi.
Yahya Efendi insanların meselelerini çözmekte ve ikramlarda bulunmakta din millet ayrımı yapmazdı. Onun şefkati ve cömertliği bazı hıristiyanların hidayetine vesile olmuştur. Bunlardan biri Rum asıllı çoban Balaban’ın hidayetidir.
Kayıp koyunlarının akıbeti konusunda yardım istemek amacıyla dergâhına gelen Balaban, o sırada çok açtır. Çünkü koyunlarını ararken dağ-taş dolaşıp yorulmuş ve çok acıkmıştır. Yahya Efendi onun bu halini görünce hemen bir sofra kurdurup taze ekmek, tereyağı ve bal getirtmiştir. Bu ikramlar sofraya getirilince biraz da esprili bir üslûpla bu durumu “İşte sana tereyağı, mumlu bal ve taze nân/Dilersen yağa ban dilersen bala ban” şeklinde dizelere dökmüştür. Yahya efendinin bu iltifatından ve cömertliğinden etkilenen Balaban, kelime-i şehâdet getirerek İslâmiyet’i kabul etmiş, bu olayın şerefine koyunlarından iki tanesini hemen oracıkta kurban ederek tekkedeki diğer misafirlere dağıtmıştır.
Osmanlı mutasavvıf, âlim ve şairlerinden olan Yahya Efendi, manevi bir önder olmasının yanı sıra derin bir ilme de sahipti. Çeşitli ilim dallarında ehil olan bu büyük zat denizcilerin piri olarak da anılır.
Yahya efendiye ait menkıbelerde denizde kaybolan yahut boğulma tehlikesi yaşayan Hıristiyanları kurtardığına ve bunun onların Müslüman olmalarına vesile olduğuna dair ifadelere rastlanır.
Osmanlı donanması sefere çıkacağı zaman ilk olarak Ortaköy kıyısına yanaşırdı. Türbenin olduğu yere bakan askerlerin hep bir ağızdan ”Ey ya molla” nidası tüm boğazda yankılanır, bu nidayı duyan Yahya Efendi, Boğaz’da bekleyen askerlere dönerek, çıktıkları seferden zaferle dönmeleri için dua ederdi. Askerler yapılan duaya “Amin” diyerek, bir evliyanın duasını almış olmanın cesareti ve gönül rahatlığıyla sefere çıkmak üzere yola koyulurlardı.
Sadece Osmanlı donanması değil, aynı zamanda İstanbul’un balıkçıları da Yahya Efendi’nin duasını almadan ava çıkmazlardı. Bu yolla söylenen “Hey ya molla” sözü, zamanla denizcilerin dilinde döne döne “Heyamola” olarak son şeklini almıştır.
İstanbullu denizcilerin inanışına göre Boğaz’ın dört manevi bekçisi bulunmaktadır. Sözü edilen bu manevi bekçiler; Beşiktaşlı Yahya Efendi, Aziz Mahmud Hüdayi hazretleri, Yuşa Peygamber ve Telli Baba’dır. Günümüzde ziyaretçilerine açık olan bu türbeler insana adeta manevi bir atmosfer yaşatarak; her gün artarak devam eden telaşlardan, kaygılardan, sıkıntılardan bunalan ruhları derin bir sakinliğe ve içsel bir huzura davet eder niteliktedir.
Hızır Aleyhisselam İle Arkadaşlığı
Yahya Efendi, Hızır Aleyhisselam ile arkadaştı ve sık sık görüşürlerdi. Bunu bilen Kanuni Sultan Süleyman her fırsatta Yahya Efendiden kendisini Hızır Aleyhisselam ile tanıştırmasını isterdi. Yahya Efendi ve Kanuni’nin, Boğaz’da beraber gezmeye çıktıkları bir gündü. O gün Şeyh’in yanında biri daha vardı ama Kanuni bu zatı tanımıyordu.
Kayıkla çıktıkları gezintide kendilerine eşlik eden bu zat, Yahya Efendi ile sürekli sohbet ediyorlardı. Kanuni ise bu sohbete pek dâhil olmamış hatta bir süre sonra sıkılmaya başlamıştı. Bu sıkıntının üzerine parmağındaki yüzükle oynamaya başlamıştı. Fakat daha sonra Kanuni’nin parmağındaki yüzük denize düşmüş ve mavi suların arasında kaybolmuştu. Buna üzülen padişah, yanındakilere üzüntüsünü belli etmemeye çalışmıştı.
Yolculuğun bir yerinde Yahya Efendi’nin ahbabı olan o zat inmek istediğini söyleyince, kayık kıyıya yanaşmıştı. Bu zat tam ineceği sırada elini denize daldırmış ve kaybolan yüzüğü denizden çıkarmıştı. Bu duruma oldukça şaşıran Kanuni ilk etapta neler olduğunu anlayamamıştı. Az sonra Yahya Efendi’ye dönerek; “Ağabey, neler oluyor?” diye sorduğu sorunun üzerine şu cevabı alacaktı; “O gördüğün Hızır Aleyhissellam’dı.” Bunun üzerine Kanuni “Bizi niye tanıştırmadınız” diye sorunca, Yahya Efendi “O kendini tanıttı ama siz tanımakta geç kaldınız” diye cevap vermişti.
Yahya Efendi’nin Edebiyat Yönü
Kaynaklarda üveysî olduğu ifade edilen Yahya Efendi, dönemin önemli mutasavvıflarındandır. Müderris mahlasıyla bilinen Şeyh, toplumsal meseleleri içeren konuların yanı sıra, din, tasavvuf ve güncel meselelerle ilgili şiirler de kaleme almıştır. Şeyh’in sütkardeşi olan Kanuni Sultan Süleyman da Muhibbî mahlasıyla çeşitli şiirler yazardı. Osmanlı devrinin ilk yılları üzerine araştırmalar yapan tarihçi H. W. Lowry’e göre Yahya Efendi ve Kanuni’nin şairliklerinin temelleri Trabzon’daki çocukluk yıllarına kadar uzanır. Yahya Efendi’nin müretteb Divân’ı vardır.
Yahya Efendi’nin Vefatı
Büyük evliyalardan olan Yahya Efendi 1569 yılının Zilhicce ayında, Kurban bayramı gecesinde Beşiktaş’ta bulunan dergâhında ebedi âleme göçerek gerçek dosta kavuşmuştur. Cenaze namazını, bayram namazını müteakiben, Süleymaniye Camii’nde o zamanın Şeyhülislâm’ı olan Ebussuud Efendi kıldırmıştır. Daha sonra Beşiktaş’ta bulunan, sevenlerinin her fırsatta ziyarete gittiği dergâha götürülerek defnedilmiştir. Şeyh’in türbesi ilerleyen zamanlarda II. Selim tarafından Mimar Sinan’a yaptırılmıştır.
Yahya Efendi yaşarken birçok seveni ve sayanı vardı. Öldükten sonra da onu yalnız bırakmak istemeyen, onun olduğu yerde ona komşu olmak isteyenler türbesinin etrafına defnedildi. Yahya efendinin binlerce komşusu var şimdi yattığı yerde.
İstanbul, Evliyaların misafir olduğu bir şehirdir ve İstanbul evliyalarıyla daha bir güzeldir. Bağrında Allah dostlarını barındırdığı için nazlı bir edaya sahiptir bu koca şehir. Toprağında manevi önderleri yatırdığı için süzülür inceden inceye bu güzel şehir.
Allah yolunun yolcuları evliyalar, sözleri güzel, kalpleri güzel, hayatları ve ölümleri güzel evliyalar. O’nlar Allah için dünyayı terk etmiş, her anlarını Allah diyerek yaşamış zatlardır. “Bir lokma, bir hırka” deyimi belki de en çok onlar için geçerlidir.
O büyük zatlar sıradan insanlar gibi değillerdir, Allah’a karşı olan samimiyetleri ve bağlılıkları kalp gözlerini açmış, bedenleri dünyada ama ruh dünyaları başka bir âlemdedir sanki. Keramet sahibi, Peygamber aşığı olan bu zatların yolundan yürümek ne büyük bir saadet kaynağıdır.
İşte o Allah dostlarından biri. Beşiktaş ile Ortaköy’ün arasında, Yıldız Parkı’nın yanında bir cami. Caminin içinde bir türbe, türbede medfun olan bir evliya. Allah dostu olan bu evliya, camiye ve türbeye adını veren Beşiktaşlı Yahya Efendidir.
Kendisine Molla Şeyhzade denildiği gibi, Şeyh Yahya Trabzoni’de denilmiştir. Fakat daha sonra Beşiktaş İlçesi’ne yerleştiğinden olsa gerek Beşiktaşlı Yahya Efendi olarak anılmıştır.
Boğaz’a nazır olan türbe konum itibariyle, ziyaretçilerine ayrı bir ferahlık ve huzur veriyor. Türbeden Boğaz’a bakıldığında masmavi denizin eşsiz güzelliğini ve her şeye rağmen akıp giden hayatı tefekküre dalmamak elde değil.
Türbeye giden yolda yürüyoruz, bizi huzurla buluşturacak olan bu yol taşlarla döşenmiş, eski İstanbul’u hatırlatan dik bir yokuş. Bu yokuştan çıkarken, insanın içini sıcacık bir duygu kaplıyor. Daha türbeye varmadan, mübarek zatla buluşmadan içsel bir yolculuğa çıktığımızı hissediyoruz. Allah dostlarının kerametlerinden biri de bu olsa gerek. Türbeye doğru attığımız her adımda bu içsel yolculuğu ziyadesiyle hissediyoruz.
Caminin girişinden kapısına kadar ziyaretçilere eşlik eden kediler var. Sanki burada kimin yattığını biliyor ve buradan ayrılmak istemiyorlar. Ziyarete gelenler bu durumu garipsemedikleri gibi, kedilere süt ve mama vererek onları mutlu etmenin sevincini yaşıyorlar. Türbenin etrafında binlerce mezar bulunuyor. Bu yüzden midir bilinmez, ölümle yaşam arasında ki o ince çizginin en çok hissedildiği türbelerden biride burasıdır.
Yahya Efendi'nin Hayatı
Beşiktaşlı Yahya Efendi, Amasyalı Ömer Efendi ile Trabzonlu Afife Hatun’un oğludur. Ömer Efendi Trabzon’da kadılık yaptığı sıralarda, Şehzade Selim’de aynı şehirde sancakbeyliği yapıyordu. Devrin önemli şahsiyetlerinden olan bu ikili arasında bir yakınlık ve dostluk meydana geldi. Ömer Efendi’nin ve şehzade Selim’in aynı hafta içerisinde birer oğulları dünyaya geldi. İleride güzel bir dostluk kuracak olan bu çocuklara Yahya ve Süleyman isimleri verildi.
Yahya Efendi’nin annesi Afife Hatun aynı zamanda, Kanuni Sultan Süleyman’ın sütannesidir. Yahya Efendiyle aynı günlerde dünyaya gelen Kanuni’nin annesi Ayşe Hafsa Sultan’ın sütü kesilir. Daha bebek olan evladının ise süte ihtiyacı vardır. Böylece Afife Hatun küçük Süleyman’ı emzirir. İşte bu sebeple Yahya Efendi ve Kanuni Sultan Süleyman sütkardeştirler.
Okul çağına geldiğinde ilk derslerini babası Ömer Efendi’den alan Yahya Efendi, daha sonra Trabzon’da bulunan zamanın âlimlerinden ve velilerinden olan Müfti Ali Çelebi’den ders alır. Trabzon’da zahir ve batın ilimleri tahsil ettikten sonra İstanbul’a gelerek burada da gerekli ilimleri almaya devam etmiştir.
Zahir ilimlerinin yanı sıra Yavuz ve Kanuni devirlerinin büyük ve meşhur âlimi olan Şeyhülislam Zenbilli Ali Efendi’ye intisab eden Yahya Efendi batıni ilimlerde de olgunlaşıp yüksek mertebelere ulaşmıştır. Zenbilli Ali Efendi’den iki yıl feyz aldıktan sonra şeyhinin vefatı üzerine hocasının yerine Canbaziyye Medresesine müderris olarak tayin olan Yahya Efendi ‘Müderris’ mahlasıyla anılmaya başlamıştır. Çeşitli medreselerden sonra İstanbul’un ilk yükseköğretim kurumu olan Sahn-ı Seman medreselerinden birinde müderrislik yapmıştır.
Farklı bilim dallarıyla ilgilenen Yahya Efendi riyaziyat (Matematik), hendese (Geometri), hikemiyyat (Hikmet ve Felsefe), felekiyat (Gök Bilimi) ilimlerinde oldukça ilerideydi. Âşık Çelebi, geometriyle de ilgilenen Yahya Efendi’nin Mircestî ve Öklidis’ten de daha ileride olduğunu söylemiştir. Ayrıca halk hekimliği de yapan şeyhin yaptırdığı medreselerden birinde tıp eğitimi verildiğini de beyan etmiştir. Bunun yanı sıra mimari sahada da oldukça başarılı olan Yahya Efendi’nin kuyumculuk sanatı üzerinde de çalışmaları olmuştur.
Kanuni Sultan Süleyman için Yahya Efendinin ayrı bir yeri vardı. Zira kendisine çok değer verir, her fırsatta ziyaret eder, duasını alır, nasihatlerini dinlerdi. Kendisine saygıda kusur etmez, “Ağabey” diye hitap ederdi.
Yahya Efendi de izzetli ve vakarlı bir âlim olarak zaman zaman Kanuni’nin hatalarını tenkit etmekten ve hakkı söylemekten çekinmezdi. Yine böyle bir yanlışı sebebiyle, Padişaha mektup yazarak hatasından dönmesini isteyince Kanuni ile araları açıldı. Bu hadise üzerine emekliye sevk edilen Yahya Efendi çoktan beri arzu ettiği gibi uzlete çekildi.
Yahya Efendi, şu an medfun bulunduğu türbenin olduğu yeri satın alarak kendisine bir ev ve mescit yaptırdı. Burada hayatı boyunca ilim öğretmiş ve zamanının büyük çoğunluğunu tefekkür ve zikirle geçirmiştir. Zamanla evin etrafına medrese, hamam ve oradakilerin kalacağı odalar yaptırmıştır. Aynı zamanda Beşiktaş’ta pek çok bina yaptırarak, dergâhlar ve vakıflar kurdurarak iyiliğin öncülerinden olmuştur.
Dillere destan bir cömertliğe sahip olan bu mübarek zat, fakirlere ve yoksullara, bazen de ilim sahiplerine çeşitli ikramlarda bulunur, onları en güzel şekilde ağırlardı. Özellikle Peygamber Efendimizin doğum gecesinde büyük bir ziyafet verir ve bu mübarek gecede herkesi bu ziyafete davet ederdi.
Yahya Efendi insanların meselelerini çözmekte ve ikramlarda bulunmakta din millet ayrımı yapmazdı. Onun şefkati ve cömertliği bazı hıristiyanların hidayetine vesile olmuştur. Bunlardan biri Rum asıllı çoban Balaban’ın hidayetidir.
Kayıp koyunlarının akıbeti konusunda yardım istemek amacıyla dergâhına gelen Balaban, o sırada çok açtır. Çünkü koyunlarını ararken dağ-taş dolaşıp yorulmuş ve çok acıkmıştır. Yahya Efendi onun bu halini görünce hemen bir sofra kurdurup taze ekmek, tereyağı ve bal getirtmiştir. Bu ikramlar sofraya getirilince biraz da esprili bir üslûpla bu durumu “İşte sana tereyağı, mumlu bal ve taze nân/Dilersen yağa ban dilersen bala ban” şeklinde dizelere dökmüştür. Yahya efendinin bu iltifatından ve cömertliğinden etkilenen Balaban, kelime-i şehâdet getirerek İslâmiyet’i kabul etmiş, bu olayın şerefine koyunlarından iki tanesini hemen oracıkta kurban ederek tekkedeki diğer misafirlere dağıtmıştır.
Osmanlı mutasavvıf, âlim ve şairlerinden olan Yahya Efendi, manevi bir önder olmasının yanı sıra derin bir ilme de sahipti. Çeşitli ilim dallarında ehil olan bu büyük zat denizcilerin piri olarak da anılır.
Yahya efendiye ait menkıbelerde denizde kaybolan yahut boğulma tehlikesi yaşayan Hıristiyanları kurtardığına ve bunun onların Müslüman olmalarına vesile olduğuna dair ifadelere rastlanır.
Osmanlı donanması sefere çıkacağı zaman ilk olarak Ortaköy kıyısına yanaşırdı. Türbenin olduğu yere bakan askerlerin hep bir ağızdan ”Ey ya molla” nidası tüm boğazda yankılanır, bu nidayı duyan Yahya Efendi, Boğaz’da bekleyen askerlere dönerek, çıktıkları seferden zaferle dönmeleri için dua ederdi. Askerler yapılan duaya “Amin” diyerek, bir evliyanın duasını almış olmanın cesareti ve gönül rahatlığıyla sefere çıkmak üzere yola koyulurlardı.
Sadece Osmanlı donanması değil, aynı zamanda İstanbul’un balıkçıları da Yahya Efendi’nin duasını almadan ava çıkmazlardı. Bu yolla söylenen “Hey ya molla” sözü, zamanla denizcilerin dilinde döne döne “Heyamola” olarak son şeklini almıştır.
İstanbullu denizcilerin inanışına göre Boğaz’ın dört manevi bekçisi bulunmaktadır. Sözü edilen bu manevi bekçiler; Beşiktaşlı Yahya Efendi, Aziz Mahmud Hüdayi hazretleri, Yuşa Peygamber ve Telli Baba’dır. Günümüzde ziyaretçilerine açık olan bu türbeler insana adeta manevi bir atmosfer yaşatarak; her gün artarak devam eden telaşlardan, kaygılardan, sıkıntılardan bunalan ruhları derin bir sakinliğe ve içsel bir huzura davet eder niteliktedir.
Hızır Aleyhisselam İle Arkadaşlığı
Yahya Efendi, Hızır Aleyhisselam ile arkadaştı ve sık sık görüşürlerdi. Bunu bilen Kanuni Sultan Süleyman her fırsatta Yahya Efendiden kendisini Hızır Aleyhisselam ile tanıştırmasını isterdi. Yahya Efendi ve Kanuni’nin, Boğaz’da beraber gezmeye çıktıkları bir gündü. O gün Şeyh’in yanında biri daha vardı ama Kanuni bu zatı tanımıyordu.
Kayıkla çıktıkları gezintide kendilerine eşlik eden bu zat, Yahya Efendi ile sürekli sohbet ediyorlardı. Kanuni ise bu sohbete pek dâhil olmamış hatta bir süre sonra sıkılmaya başlamıştı. Bu sıkıntının üzerine parmağındaki yüzükle oynamaya başlamıştı. Fakat daha sonra Kanuni’nin parmağındaki yüzük denize düşmüş ve mavi suların arasında kaybolmuştu. Buna üzülen padişah, yanındakilere üzüntüsünü belli etmemeye çalışmıştı.
Yolculuğun bir yerinde Yahya Efendi’nin ahbabı olan o zat inmek istediğini söyleyince, kayık kıyıya yanaşmıştı. Bu zat tam ineceği sırada elini denize daldırmış ve kaybolan yüzüğü denizden çıkarmıştı. Bu duruma oldukça şaşıran Kanuni ilk etapta neler olduğunu anlayamamıştı. Az sonra Yahya Efendi’ye dönerek; “Ağabey, neler oluyor?” diye sorduğu sorunun üzerine şu cevabı alacaktı; “O gördüğün Hızır Aleyhissellam’dı.” Bunun üzerine Kanuni “Bizi niye tanıştırmadınız” diye sorunca, Yahya Efendi “O kendini tanıttı ama siz tanımakta geç kaldınız” diye cevap vermişti.
Yahya Efendi’nin Edebiyat Yönü
Kaynaklarda üveysî olduğu ifade edilen Yahya Efendi, dönemin önemli mutasavvıflarındandır. Müderris mahlasıyla bilinen Şeyh, toplumsal meseleleri içeren konuların yanı sıra, din, tasavvuf ve güncel meselelerle ilgili şiirler de kaleme almıştır. Şeyh’in sütkardeşi olan Kanuni Sultan Süleyman da Muhibbî mahlasıyla çeşitli şiirler yazardı. Osmanlı devrinin ilk yılları üzerine araştırmalar yapan tarihçi H. W. Lowry’e göre Yahya Efendi ve Kanuni’nin şairliklerinin temelleri Trabzon’daki çocukluk yıllarına kadar uzanır. Yahya Efendi’nin müretteb Divân’ı vardır.
Yahya Efendi’nin Vefatı
Büyük evliyalardan olan Yahya Efendi 1569 yılının Zilhicce ayında, Kurban bayramı gecesinde Beşiktaş’ta bulunan dergâhında ebedi âleme göçerek gerçek dosta kavuşmuştur. Cenaze namazını, bayram namazını müteakiben, Süleymaniye Camii’nde o zamanın Şeyhülislâm’ı olan Ebussuud Efendi kıldırmıştır. Daha sonra Beşiktaş’ta bulunan, sevenlerinin her fırsatta ziyarete gittiği dergâha götürülerek defnedilmiştir. Şeyh’in türbesi ilerleyen zamanlarda II. Selim tarafından Mimar Sinan’a yaptırılmıştır.
Yahya Efendi yaşarken birçok seveni ve sayanı vardı. Öldükten sonra da onu yalnız bırakmak istemeyen, onun olduğu yerde ona komşu olmak isteyenler türbesinin etrafına defnedildi. Yahya efendinin binlerce komşusu var şimdi yattığı yerde.
Aziz Mahmud Hüdayi
“Ya Râbbi! Kıyâmete kadar bizim yolumuzda bulunanlar, bizi sevenler ve ömründe bir kere türbemize gelip rûhumuza Fâtiha okuyanlar bizimdir… Bize mensub olanlar, denizde boğulmasınlar; âhir ömürlerinde fakirlik görmesinler; imanlarını kurtarmadıkça ölmesinler; öleceklerini bilsinler ve haber versinler ve de ölümleri denizde boğularak olmasın!...”
Bu duanın döküldüğü dil, bir Allah dostu olan, dergâhı Üsküdar’da bulunan Aziz Mahmud Hüdayi Hazretlerine ait. Geçmişten bugüne türbesini ziyaret edenler, bu duanın nasibdarı olmakla sevinirler. Bugün en çok ziyaret edilenler arsında bulunan bu türbe, insana adeta nefes aldırıyor. Geçmişte, daralan ve bunalan insanların koştuğu bu kutlu kapı, bugünde ihtiyacı olanlara kapısını sonuna kadar açmaya devam ediyor.
Allah’a dost olmayı gönüllerine ve akıllarına koyanlar, yollarına çıkan türlü türlü eziyetlere aldırış etmezler. Kendilerine zulüm edenlere bile Allah için, haklarını helal ederler. Onlar nefislerinin başını ezmek, gerekirse tamamen öldürmek için ölmeden ölenlerdir.
Sahi, neydi ölmeden ölmek? Vazgeçmekti dünyadan, kalbin en merkezi yerine Allah’ı koymaktı, kapılarını kapatmaktı Allah sevgisinden ve özleminden gayrısına. Kılı kırk yararcasına yaşamaktı ölmeden ölmek, kalbi hep diri tutmak ve dilinden, yüreğinden bir an olsun Allah lafzını düşürmemekti.
İşte o gönül erlerinden biri de Aziz Mahmud Hüdayi Hazretleri’dir. Adı Mahmud’du, kadı Mahmud derlerdi ünvanından dolayı kendisine. Koçhisar’da doğan Hüdayi Hazretleri, daha küçük bir talebeyken bile ışık saçıyordu etrafına, zekiydi, okuduğu bir şeyi anında ezberliyordu. Genç bir talebe olduğunda ise hocası Nazırzade, onda ki bu ışığı fark etti ve onu hiç yalnız bırakmadı. Şam’a ve Mısır’a tayin edildiğinde bile yanında götürdü sevgili talebesini. Tefsir, hadis, fıkıh ve zamanın fen ilimlerini öğrenen ve bu konularda oldukça başarılı olan Mahmud Efendi, kimya ilmine de vakıf birisiydi.
Tasavvuf yoluna da girmişti zamanla. Zamanın büyük şeyhlerinden Muslihiddin Efendi’nin sohbetlerine katılarak, onun derin ilminden istifade etmeye çalışıyordu. Şam’a ve Mısır’a gittiklerinde ise, orada tasavvuf yolunda ilerlemeye devam etti. Halveti şeyhlerinden olan Kerîmüddîn hazretlerinin ellerinde yoğruldu bu defa. Daha sonra Bursa’ya gitti hocasıyla beraber. Hocası artık Bursa’da kadılık yapacaktı, talebesi Mahmud Efendi ise müderrislik ve kadı vekili olarak yoluna devam edecekti.
Evet, o artık sırtında şaşalı bir kaftan olan ve Bursa sokaklarında gezdiğinde görenlerin belki de dönüp bir daha baktıkları bir kadıydı. Halk çözemediği ya da şikâyetçi oldukları konuları kendisine arz ediyordu.
Onlarca davaya bakıyordu görevi gereği, ama bir gün karşısına öyle bir dava çıktı ki, nutku tutuldu adeta. Ruh dünyası alabora oldu, uykuları kaçtı, derin düşünceler sardı dört bir yanını.
Üftade Hazretlerinin Kapısında…
Bir kadın çaldı kapısını, kocasının her sene hacca gitmek istediğini ama fakirlikten dolayı gidemediğini anlatıyordu. Üstelik bu sene de hacca gidemezse kendisini boşayacağını söylemişti. İşin ilginç tarafı bundan sonrasıydı; bu kadının kocası kurban bayramına beş altı gün kala ortadan kaybolmuştu. Daha sonra çıkagelmişti, nerede olduğunu soran karısına hacca gittiğini söylemişti. Buna inanmayan karısı soluğu Kadı Efendinin yanında aldı. Olanları bir bir anlattıktan sonra, kendisini kandırdığını düşündüğü kocasından boşanmak istediğini söyledi.
Pür dikkat, anlatılanları dinleyen Kadı Efendi, kadının kocasını çağırttı. Olanları bir de kendisinden dinledi. Adam anlatılanların doğru olduğunu, bu mucizevî olayı yaşamasına Eskici Mehmed Dede adında bir zatın vesile olduğunu söyledi. Hatta hacdayken orada ki arkadaşlarına aldığı bazı hediyelikleri getirmeleri için kendilerine verdiğini söyledi. Yani şahitleri de vardı.
Hac sevdasıyla yanıp tutuşan bu adam, kim bilir Allah’a nasıl yürekten dua etmişti de, Allah kendisine böyle bir ihsanda bulunmuştu. Anlatılanlara inanmakta güçlük çeken Kadı Efendiye, akılların şaştığı, ruhların şahlandığı şu manidar cevabı vermişti bu adam; “Kadı efendi! Allah Teâlâ’nın düşmanı olan şeytan bir anda bütün dünyayı dolaşıyor da, Allah dostu olan, has bir kul niçin bir anda Kâbe’ye gidemesin!” Belki de böyle bir teslimiyetle, inançla dua ettiği için bir anda kendisini Kâbe’de buluvermişti kim bilir!
Bursalı hacıların dönüşünde olayı tetkik eden Kadı Efendi, anlatılanların doğru olduğunu gördü ve davayı iptal etmek zorunda kaldı. Dava iptal olmuştu olmasına ama Kadı Efendi yaşadığı bu farklı davanın izlerini atamıyordu üzerinden. Yaşadığı bu ruh haline daha fazla dayanamadı ve Eskici Mehmed Dede’nin kapısına koştu. Talebesi olmak, bu manevi yolun yolcusu olmak istediğini söyledi. Evet, yaşadığı bu olay derinden sarsmıştı Kadı Mahmud’u. O artık hakikatin sırrını merak ediyor ve bu sırra ermek istiyordu.
Eskici Mehmed Dede, Kadı Efendi’nin yaşadığı bu heyecana ve arzuya şahitlik ediyordu o anlarda. Daha sonra kendisini zamanın büyüklerinden olan Üftâde Hazretlerine yönlendirerek, nasibinin onda olduğunu ve aradığını onda bulabileceğini söyledi.
Üftâde Hazretlerinin kapısına vakit kaybetmeden giden Kadı Mahmut Efendi kararlıydı, Ona talebe olacak ve bu yolda yapılması gereken ne varsa yapacaktı. Öyle de oldu, girdiği kapının eşiğine bıraktı dünyaya ait makamını, hayallerini, arzularını. Artık bir kendisi vardı o kapıda, bir de üzerinde bulunan o şaşalı kaftanı.
İşte o kaftanla Bursa sokaklarında ciğer satması en büyük imtihanlarından biri olacaktı belki de. Hocası öyle istemişti çünkü. Sual olunur muydu hiç, hakikate ermekse amaç “Ben yapmam” denilir miydi? Demedi Kadı Mahmud, ikiletmedi hocasının sözünü, satacağı ciğerleri yanına alarak düştü Bursa sokaklarına. Kadı Olarak bilinen Mahmud Efendi’nin nefsi işte böyle kırılmaya başladı yavaş yavaş.
Üzerinde ki kaftanla “Ciğerci, ciğerci” diye bağırırken, hayret dolu bakışların odağı oldu birden bire. Şaşkınlıktan ne diyeceğini bilemeyenler, alay edenler, “Bizim Kadı delirmiş” diyenler bile oldu. Önceleri zorlandıysa da, daha sonra yavaş yavaş alıştı bu duruma. Nefsinin dizginlerini yavaş yavaş ellerine alıyordu artık.
Üstelik hocasının verdiği görev sadece ciğer satması değildi, aynı zamanda helâ temizliği de yapacaktı. Ne zordu nefis taşıyan bir insan için, ama niyet halis olunca, Allah yalnız bırakmıyordu kulunu. Ne kadar zorlansa o kadar hızlı yol alıyordu mana âleminde
Kadı Mahmud
Bir gün bir başka ses yankılandı Bursa sokaklarında. Birisi bir duyuru yaparak halka sesleniyordu. Helâyı temizlerken duydu bu sesi Mahmud Efendi. Bursa’ya yeni kadı gelmişti, haberdar ediliyordu herkes.
Bu sese kulak veren Mahmud Efendi, bir an için üzüntüye kapıldı. Kadılık gibi bir mesleği bırakarak, helâ temizleyiciliği yapmanın anlamını sorguladı kendi kendine.
Sonra birden aklına hocası geldi, ani bir ürperişle toparlandı. Hemen tövbe istiğfar etti oracıkta. Böylece saldırısına uğramış olduğu nefsinin sesini ve şeytanın vesvesesini bir solukta kesip attı içinden. Canını sıkan, ruhunu kasan bu boğucu atmosferden sıyrıldığında, aklından verdiği şu sözler geçiyordu; dergâhın kapısından girdiği günden itibaren, nefsini ayaklar altına alacak ve ne olursa olsun ona kulak vermeyecekti artık.
Yaşadığı bu duruma çok üzülen Mahmud Efendi, nefsine ceza vermesi gerektiğini düşünerek, elindeki süpürgeyi bir kenara fırlattı, zira helâ taşlarını sakallarıyla temizleyecekti. Tam o esnada Üftâde Hazretleri geldi, durumu görünce, müşfik bir edayla mânî oldu talebesine. Sakalın mübarek bir Sünnet-i Seniyye olduğunu söyleyerek vazgeçirdi onu bu cezadan.
Kır gezisine çıktıkları bir gün, bütün talebeler hocaları olan Üftâde Hazretlerine demet demet taze çiçekler koparıp getirdiler. Az sonra talebelerden olan Mahmud Efendi çıkageldi. O da hocasına bir çiçek koparıp getirmişti, ama sapı bile olmayan bu çiçek solmuştu.
Hocası şefkatle neden böyle bir çiçeği getirdiğini sorunca, talebe Mahmud Efendi, kırda birçok yeri gezdiğini, bütün çiçeklerin Allah diye zikrettiklerini duyduğunu söyledi. Hal böyle olunca da zikreden o çiçekleri koparmaya kıyamamış, solgun düştüğü için artık zikredemeyen bu çiçeği getirebildiğini söylemişti. Hocası duyduklarına çok sevinmiş ve artık bir adının da Hüdayi olduğunu söylemişti. Daha sonra Aziz sıfatını da ona layık görenler, Aziz Mahmud Hüdayi Hazretleri olarak anacaklardı kendisini.
Celvetilik Yolunun Piri
Aziz Mahmud Hüdayi Hazretleri, Celvetilik Tarikatının kurucusudur. Celvetilik, halvetten (yalnızlıktan) çıkarak, halkın içine dönmek anlamındadır. Bu tarikatın esasları ise; daima zikirle meşgul olmak ve Allah yolunda mücahede (gayret) etmektir.
Yaşadığı dönemin büyüklerinden olan Aziz Mahmud Hüdayi Hazretleri, aynı zamanda şairdi. Şiirlerinde dini ve ahlaki bilgilere yer vermiştir.
Fatih Cami’nde vaizlik de yapan Şeyh, daha sonra Üsküdar’da bulunan tekkeye geçerek mürşitliğe devam etmiştir. Mübarek Şeyh’i sevenler, Perşembe günleri Mihrimah Sulatan Camii’nde ve her ramazan ayının ilk pazartesi günü Sultanahmet Camii’nde ki vaazlarına severek katılıyor ve takip ediyorlardı.
Osmanlı Padişahlarından olan, Genç Osman’ın katledilerek şehit edildiği bir dönemde yaşadı büyük Şeyh. Yani zor ve karışık bir dönemdi, bu sebeple ümmetin manevi bir büyüğe ihtiyacı vardı, her dönemde olduğu gibi. Allah’ın, o dönemde lütfettiği isim Aziz Mahmud Hüdâyi Hazretleriydi. Sıkılanlar, bunalanlar, onun dergâhında soluklanıyorlardı. Osmanlı Padişahlarından da, o kutlu dergâha koşanlar vardı.
Bazı rivayetlere göre Hüdayi Hazretleri, Kanûni’nin torunu Ayşe Sultan ile evlenmiştir. Ayşe Sultan, Mihrimah Sultan’nın kızıdır. Altısı kız olmak üzere on bir çocuğu olan Şeyh Hazretleri 1628 yılında Hakka yürüdü. Bu dâr-ı dünyadan, gönlü Allah’a ve Peygambere bağlı olarak ayrılan büyük bir zattı o. Yaşadığı zamana derin izler, hizmetler bırakarak giden Hüdâyi Hazretleri’nin manevi ışığı, bugünde varlığını muhafaza ediyor Allah’ın izniyle.
Bu duanın döküldüğü dil, bir Allah dostu olan, dergâhı Üsküdar’da bulunan Aziz Mahmud Hüdayi Hazretlerine ait. Geçmişten bugüne türbesini ziyaret edenler, bu duanın nasibdarı olmakla sevinirler. Bugün en çok ziyaret edilenler arsında bulunan bu türbe, insana adeta nefes aldırıyor. Geçmişte, daralan ve bunalan insanların koştuğu bu kutlu kapı, bugünde ihtiyacı olanlara kapısını sonuna kadar açmaya devam ediyor.
Allah’a dost olmayı gönüllerine ve akıllarına koyanlar, yollarına çıkan türlü türlü eziyetlere aldırış etmezler. Kendilerine zulüm edenlere bile Allah için, haklarını helal ederler. Onlar nefislerinin başını ezmek, gerekirse tamamen öldürmek için ölmeden ölenlerdir.
Sahi, neydi ölmeden ölmek? Vazgeçmekti dünyadan, kalbin en merkezi yerine Allah’ı koymaktı, kapılarını kapatmaktı Allah sevgisinden ve özleminden gayrısına. Kılı kırk yararcasına yaşamaktı ölmeden ölmek, kalbi hep diri tutmak ve dilinden, yüreğinden bir an olsun Allah lafzını düşürmemekti.
İşte o gönül erlerinden biri de Aziz Mahmud Hüdayi Hazretleri’dir. Adı Mahmud’du, kadı Mahmud derlerdi ünvanından dolayı kendisine. Koçhisar’da doğan Hüdayi Hazretleri, daha küçük bir talebeyken bile ışık saçıyordu etrafına, zekiydi, okuduğu bir şeyi anında ezberliyordu. Genç bir talebe olduğunda ise hocası Nazırzade, onda ki bu ışığı fark etti ve onu hiç yalnız bırakmadı. Şam’a ve Mısır’a tayin edildiğinde bile yanında götürdü sevgili talebesini. Tefsir, hadis, fıkıh ve zamanın fen ilimlerini öğrenen ve bu konularda oldukça başarılı olan Mahmud Efendi, kimya ilmine de vakıf birisiydi.
Tasavvuf yoluna da girmişti zamanla. Zamanın büyük şeyhlerinden Muslihiddin Efendi’nin sohbetlerine katılarak, onun derin ilminden istifade etmeye çalışıyordu. Şam’a ve Mısır’a gittiklerinde ise, orada tasavvuf yolunda ilerlemeye devam etti. Halveti şeyhlerinden olan Kerîmüddîn hazretlerinin ellerinde yoğruldu bu defa. Daha sonra Bursa’ya gitti hocasıyla beraber. Hocası artık Bursa’da kadılık yapacaktı, talebesi Mahmud Efendi ise müderrislik ve kadı vekili olarak yoluna devam edecekti.
Evet, o artık sırtında şaşalı bir kaftan olan ve Bursa sokaklarında gezdiğinde görenlerin belki de dönüp bir daha baktıkları bir kadıydı. Halk çözemediği ya da şikâyetçi oldukları konuları kendisine arz ediyordu.
Onlarca davaya bakıyordu görevi gereği, ama bir gün karşısına öyle bir dava çıktı ki, nutku tutuldu adeta. Ruh dünyası alabora oldu, uykuları kaçtı, derin düşünceler sardı dört bir yanını.
Üftade Hazretlerinin Kapısında…
Bir kadın çaldı kapısını, kocasının her sene hacca gitmek istediğini ama fakirlikten dolayı gidemediğini anlatıyordu. Üstelik bu sene de hacca gidemezse kendisini boşayacağını söylemişti. İşin ilginç tarafı bundan sonrasıydı; bu kadının kocası kurban bayramına beş altı gün kala ortadan kaybolmuştu. Daha sonra çıkagelmişti, nerede olduğunu soran karısına hacca gittiğini söylemişti. Buna inanmayan karısı soluğu Kadı Efendinin yanında aldı. Olanları bir bir anlattıktan sonra, kendisini kandırdığını düşündüğü kocasından boşanmak istediğini söyledi.
Pür dikkat, anlatılanları dinleyen Kadı Efendi, kadının kocasını çağırttı. Olanları bir de kendisinden dinledi. Adam anlatılanların doğru olduğunu, bu mucizevî olayı yaşamasına Eskici Mehmed Dede adında bir zatın vesile olduğunu söyledi. Hatta hacdayken orada ki arkadaşlarına aldığı bazı hediyelikleri getirmeleri için kendilerine verdiğini söyledi. Yani şahitleri de vardı.
Hac sevdasıyla yanıp tutuşan bu adam, kim bilir Allah’a nasıl yürekten dua etmişti de, Allah kendisine böyle bir ihsanda bulunmuştu. Anlatılanlara inanmakta güçlük çeken Kadı Efendiye, akılların şaştığı, ruhların şahlandığı şu manidar cevabı vermişti bu adam; “Kadı efendi! Allah Teâlâ’nın düşmanı olan şeytan bir anda bütün dünyayı dolaşıyor da, Allah dostu olan, has bir kul niçin bir anda Kâbe’ye gidemesin!” Belki de böyle bir teslimiyetle, inançla dua ettiği için bir anda kendisini Kâbe’de buluvermişti kim bilir!
Bursalı hacıların dönüşünde olayı tetkik eden Kadı Efendi, anlatılanların doğru olduğunu gördü ve davayı iptal etmek zorunda kaldı. Dava iptal olmuştu olmasına ama Kadı Efendi yaşadığı bu farklı davanın izlerini atamıyordu üzerinden. Yaşadığı bu ruh haline daha fazla dayanamadı ve Eskici Mehmed Dede’nin kapısına koştu. Talebesi olmak, bu manevi yolun yolcusu olmak istediğini söyledi. Evet, yaşadığı bu olay derinden sarsmıştı Kadı Mahmud’u. O artık hakikatin sırrını merak ediyor ve bu sırra ermek istiyordu.
Eskici Mehmed Dede, Kadı Efendi’nin yaşadığı bu heyecana ve arzuya şahitlik ediyordu o anlarda. Daha sonra kendisini zamanın büyüklerinden olan Üftâde Hazretlerine yönlendirerek, nasibinin onda olduğunu ve aradığını onda bulabileceğini söyledi.
Üftâde Hazretlerinin kapısına vakit kaybetmeden giden Kadı Mahmut Efendi kararlıydı, Ona talebe olacak ve bu yolda yapılması gereken ne varsa yapacaktı. Öyle de oldu, girdiği kapının eşiğine bıraktı dünyaya ait makamını, hayallerini, arzularını. Artık bir kendisi vardı o kapıda, bir de üzerinde bulunan o şaşalı kaftanı.
İşte o kaftanla Bursa sokaklarında ciğer satması en büyük imtihanlarından biri olacaktı belki de. Hocası öyle istemişti çünkü. Sual olunur muydu hiç, hakikate ermekse amaç “Ben yapmam” denilir miydi? Demedi Kadı Mahmud, ikiletmedi hocasının sözünü, satacağı ciğerleri yanına alarak düştü Bursa sokaklarına. Kadı Olarak bilinen Mahmud Efendi’nin nefsi işte böyle kırılmaya başladı yavaş yavaş.
Üzerinde ki kaftanla “Ciğerci, ciğerci” diye bağırırken, hayret dolu bakışların odağı oldu birden bire. Şaşkınlıktan ne diyeceğini bilemeyenler, alay edenler, “Bizim Kadı delirmiş” diyenler bile oldu. Önceleri zorlandıysa da, daha sonra yavaş yavaş alıştı bu duruma. Nefsinin dizginlerini yavaş yavaş ellerine alıyordu artık.
Üstelik hocasının verdiği görev sadece ciğer satması değildi, aynı zamanda helâ temizliği de yapacaktı. Ne zordu nefis taşıyan bir insan için, ama niyet halis olunca, Allah yalnız bırakmıyordu kulunu. Ne kadar zorlansa o kadar hızlı yol alıyordu mana âleminde
Kadı Mahmud
Bir gün bir başka ses yankılandı Bursa sokaklarında. Birisi bir duyuru yaparak halka sesleniyordu. Helâyı temizlerken duydu bu sesi Mahmud Efendi. Bursa’ya yeni kadı gelmişti, haberdar ediliyordu herkes.
Bu sese kulak veren Mahmud Efendi, bir an için üzüntüye kapıldı. Kadılık gibi bir mesleği bırakarak, helâ temizleyiciliği yapmanın anlamını sorguladı kendi kendine.
Sonra birden aklına hocası geldi, ani bir ürperişle toparlandı. Hemen tövbe istiğfar etti oracıkta. Böylece saldırısına uğramış olduğu nefsinin sesini ve şeytanın vesvesesini bir solukta kesip attı içinden. Canını sıkan, ruhunu kasan bu boğucu atmosferden sıyrıldığında, aklından verdiği şu sözler geçiyordu; dergâhın kapısından girdiği günden itibaren, nefsini ayaklar altına alacak ve ne olursa olsun ona kulak vermeyecekti artık.
Yaşadığı bu duruma çok üzülen Mahmud Efendi, nefsine ceza vermesi gerektiğini düşünerek, elindeki süpürgeyi bir kenara fırlattı, zira helâ taşlarını sakallarıyla temizleyecekti. Tam o esnada Üftâde Hazretleri geldi, durumu görünce, müşfik bir edayla mânî oldu talebesine. Sakalın mübarek bir Sünnet-i Seniyye olduğunu söyleyerek vazgeçirdi onu bu cezadan.
Kır gezisine çıktıkları bir gün, bütün talebeler hocaları olan Üftâde Hazretlerine demet demet taze çiçekler koparıp getirdiler. Az sonra talebelerden olan Mahmud Efendi çıkageldi. O da hocasına bir çiçek koparıp getirmişti, ama sapı bile olmayan bu çiçek solmuştu.
Hocası şefkatle neden böyle bir çiçeği getirdiğini sorunca, talebe Mahmud Efendi, kırda birçok yeri gezdiğini, bütün çiçeklerin Allah diye zikrettiklerini duyduğunu söyledi. Hal böyle olunca da zikreden o çiçekleri koparmaya kıyamamış, solgun düştüğü için artık zikredemeyen bu çiçeği getirebildiğini söylemişti. Hocası duyduklarına çok sevinmiş ve artık bir adının da Hüdayi olduğunu söylemişti. Daha sonra Aziz sıfatını da ona layık görenler, Aziz Mahmud Hüdayi Hazretleri olarak anacaklardı kendisini.
Celvetilik Yolunun Piri
Aziz Mahmud Hüdayi Hazretleri, Celvetilik Tarikatının kurucusudur. Celvetilik, halvetten (yalnızlıktan) çıkarak, halkın içine dönmek anlamındadır. Bu tarikatın esasları ise; daima zikirle meşgul olmak ve Allah yolunda mücahede (gayret) etmektir.
Yaşadığı dönemin büyüklerinden olan Aziz Mahmud Hüdayi Hazretleri, aynı zamanda şairdi. Şiirlerinde dini ve ahlaki bilgilere yer vermiştir.
Fatih Cami’nde vaizlik de yapan Şeyh, daha sonra Üsküdar’da bulunan tekkeye geçerek mürşitliğe devam etmiştir. Mübarek Şeyh’i sevenler, Perşembe günleri Mihrimah Sulatan Camii’nde ve her ramazan ayının ilk pazartesi günü Sultanahmet Camii’nde ki vaazlarına severek katılıyor ve takip ediyorlardı.
Osmanlı Padişahlarından olan, Genç Osman’ın katledilerek şehit edildiği bir dönemde yaşadı büyük Şeyh. Yani zor ve karışık bir dönemdi, bu sebeple ümmetin manevi bir büyüğe ihtiyacı vardı, her dönemde olduğu gibi. Allah’ın, o dönemde lütfettiği isim Aziz Mahmud Hüdâyi Hazretleriydi. Sıkılanlar, bunalanlar, onun dergâhında soluklanıyorlardı. Osmanlı Padişahlarından da, o kutlu dergâha koşanlar vardı.
Bazı rivayetlere göre Hüdayi Hazretleri, Kanûni’nin torunu Ayşe Sultan ile evlenmiştir. Ayşe Sultan, Mihrimah Sultan’nın kızıdır. Altısı kız olmak üzere on bir çocuğu olan Şeyh Hazretleri 1628 yılında Hakka yürüdü. Bu dâr-ı dünyadan, gönlü Allah’a ve Peygambere bağlı olarak ayrılan büyük bir zattı o. Yaşadığı zamana derin izler, hizmetler bırakarak giden Hüdâyi Hazretleri’nin manevi ışığı, bugünde varlığını muhafaza ediyor Allah’ın izniyle.
Hz. Yûşâ, Yûşâ Peygamber
Hz. Musa -a.s.-‘ın Yeğeni
Hz. Yûşâ nın kabrinin boyu 17 metre uzunluğunda. Kimilerine göre bu uzunluğun sebebi Hz. Yûşâ’nın boyu, kimilerine göre ise naaşın tam olarak kabrin neresinde olduğunun bilinmemesindendir. İkinci tahmin daha ağır basıyor. Rivayet odur ki Hz. Yûşâ’nın kabri, gördüğü bir rüya üzerine Beşiktaşlı Yahya Efendi tarafından tespit edilmiştir.
Hz. Yûşâ Mısır’da dünyaya gelmiş, Musa Aleyhisselam zamanında yaşamış, O’nun ölümünden sonra da halife veya peygamber olmuştur. Musa Aleyhisselam’a yakınlığıyla bilinen Yûşâ Aleyhisselam’ın asıl adı, Yûşâ Bin Nun’dur. Hz. Yusuf’un neslinden gelen Nûn’un oğludur. Annesi ise Musa Aleyhisselam’ın kız kardeşidir.
Firavun’un zulmünden kaçan Hz. Musa, Mısır topraklarından Filistin topraklarına hicret ettiği sırada Yûşâ Aleyhisselam’da yanında bulunuyordu.
Firavun askerleriyle, Hz. Musa’yı ve beraberindeki Müslümanları Kızıldeniz’de sıkıştırarak boğmak istemiştir. Ama Allah’ın yardımı, Hz. Musa ve beraberindeki Müslümanlara yetişmiş, deniz yarılmıştı birdenbire. Böylece Musa Aleyhisselam ve diğer Müslümanlar karşı tarafa geçerek kurtulmuş, onları yakaladığını ve öldüreceğini sanan Firavun ise denizde boğularak ölmüştür. Deniz Hz. Musa’ya ve yanındakilere yol olurken, İlah olduğunu iddia eden Firavun ve askerilerine ise mezar olmuştur.
Musa Aleyhisselamın, Hızır Aleyhisselam ile görüşmek üzere çıktığı yolculukta Yûşâ Aleyhisselam da yanında bulunuyordu. Fakat Musa Aleyhisselam, Hızır Aleyhisselam ile karşılaşınca, Yûşâ Aleyhisselam geri döndü.
Yûşâ Aleyhisselam yaşadığı dönemde Erîha ve İlyâ şehirlerini ve civarını fethetmiştir. Bu fetihlerden sonra Belka şehrinine yürüyen Hz. Yûşâ, bu şehri fethetmek ve Belâk adındaki oldukça zalim olan hükümdardan kurtarmak istiyordu. Köşeye sıkışan hükümdar, o zamanın âlimlerinden olan ve yaklaşık iki bin talebesi olduğu söylenen Bel’âm bin Bâûrâ’dan, Hz. Yûşâ ve beraberindeki askerlerin aleyhinde dua etmesini istedi.
Bel’âm bin Bâûrâ, İsm-i A’zâm duasını bilir ve bu vesileyle yaptığı tüm dualar anında kabul olurdu. Bu özelliğinden dolayı da zalim hükümdarla inançları aynı olmadığı halde, Bâûrâ’ya kimse dokunamıyordu.
Zalim Belâk, Bâûrâ’dan, Hz. Yûşa aleyhinde dua etmesi için ısrar ediyor, isteğinin yerine getirilmemesi karşısında kendisini idam edeceğini söyleyerek baskı uyguluyordu. Ciddi bir imtihanın içinde olan, Bâûrâ ilk etapta bu isteğe karşı çıktıysa da daha sonra zalim hükümdarın istediğini yapmayı kabul etti. Nefsine ve şeytana yenik düşen Bâûrâ ne kadar yanlış bir yolda olduğunu fark edemedi, Hz. Yûşâ ve ordusuna beddua etmeye kalkıştı. Yapmaya kalkıştığı bu talihsiz olay üzerine, Allah-u Teâlâ ibret olsun diye, Bâûrâ’nın dilini göğsünün üzerine sarkıttı.
“O, dünyaya meyletti ve nefsinin hevâsına uydu. Onun ibret verici hâli, üstüne varsan da, kendi hâline bıraksan da, dilini sarkıtıp soluyan köpeğe benzer.” (Araf; 176)
Allah’ın izni ve inayetiyle şehre giren Hz. Yûşâ, Belka’yı fethederek kendisi ve ordusu için beddua eden Bâûrâ’yı da öldürdü.
Yûşâ Aleyhisselam ve ona inananlar Filistin, Şam ve Kudüs’ü de fethettiler. Ardından Kudüs bölgesinde bulunan diğer şehirler ve batıda bulunan beş şehirde bu inananlar ordusu tarafından fethedildi.
Musa Aleyhisselamın vefatından sonra, Yüce Allah, Yûşâ b. Nûn Aleyhisselamı, İsrail oğullarına Peygamber olarak gönderdi. Yûşâ Aleyhisselam, Hz. Musa’ya gönderilen Tevrat’ın hükümleriyle amel ediyor ve insanlara tebliğde bulunuyordu. Böylece 27 yıl boyunca insanlara Allah’ın emirlerini bildirdi, gece gündüz tebliğde bulundu.
Tefsir âlimleri; Mâide sûresi 23. ayette geçen, Allah-u Teâlâ’ya iman edip O’ndan korkanlardan iki kimseden birinin ve Kehf sûresinde 60 ve 65. ayetlerde bildirilen, Musa Aleyhisselam ile Hızır Aleyhisselam’ın yolculuğu sırasında yanlarında bulunan genç kişinin, Hz. Yûşâ olduğunu bildirmişlerdir.
Yûşâ Aleyhisselam’ın kabrinin yanında bulunan diğer kabirleri de ziyaret ederek dua ediyoruz. Orada bulunan küçük bir kabir, ölümün yaşının olmadığını bir kez daha hatırlatıyor bize. Türbenin dışında; Yûşâ camii, kütüphane, çeşme, şadırvan gibi yapılarda bulunuyor.
Yûşâ tepesinde bulunan ağaçlar, tepeye ayrı bir renk katıyor. Dalları gökyüzüne uzanan bu ağaçlar, hafifçe esen rüzgârın eşliğinde adeta, Allah’ı zikrediyor gibiler. Yûşâ Caminin arkasında bulunan teras, ziyaretçilerine eşsiz bir manzara sunuyor. Terastaki yeşilliklerin arasından yeryüzünü maviye boyayan denizin endamını seyrediyoruz. Burada oturarak Allah’ı, Peygamberlerini ve dostlarını düşünerek tefekkür etmek, güne ayrı bir mana katar nitelikte.
Maviden laciverte çalan denizi ve Yûşâ Aleyhisselamın kabrini ardımızda bırakarak dönüyoruz. Dilimizde duayı, gönlümüzde Hz. Musa ve Yûşâ Aleyhisselamın isimlerini terennüm ede ede dönüyoruz, en çok da kendimize. Bu duygularla uzaklaşıyoruz yüreklere serinlik veren bu tepeden. Duamız odur ki bu mübarek dostların peşinden giderek, Allah’a yaklaşalım, bizlerde dost olalım Yüce Dost’a. Âmin.
Hz. Yûşâ nın kabrinin boyu 17 metre uzunluğunda. Kimilerine göre bu uzunluğun sebebi Hz. Yûşâ’nın boyu, kimilerine göre ise naaşın tam olarak kabrin neresinde olduğunun bilinmemesindendir. İkinci tahmin daha ağır basıyor. Rivayet odur ki Hz. Yûşâ’nın kabri, gördüğü bir rüya üzerine Beşiktaşlı Yahya Efendi tarafından tespit edilmiştir.
Hz. Yûşâ Mısır’da dünyaya gelmiş, Musa Aleyhisselam zamanında yaşamış, O’nun ölümünden sonra da halife veya peygamber olmuştur. Musa Aleyhisselam’a yakınlığıyla bilinen Yûşâ Aleyhisselam’ın asıl adı, Yûşâ Bin Nun’dur. Hz. Yusuf’un neslinden gelen Nûn’un oğludur. Annesi ise Musa Aleyhisselam’ın kız kardeşidir.
Firavun’un zulmünden kaçan Hz. Musa, Mısır topraklarından Filistin topraklarına hicret ettiği sırada Yûşâ Aleyhisselam’da yanında bulunuyordu.
Firavun askerleriyle, Hz. Musa’yı ve beraberindeki Müslümanları Kızıldeniz’de sıkıştırarak boğmak istemiştir. Ama Allah’ın yardımı, Hz. Musa ve beraberindeki Müslümanlara yetişmiş, deniz yarılmıştı birdenbire. Böylece Musa Aleyhisselam ve diğer Müslümanlar karşı tarafa geçerek kurtulmuş, onları yakaladığını ve öldüreceğini sanan Firavun ise denizde boğularak ölmüştür. Deniz Hz. Musa’ya ve yanındakilere yol olurken, İlah olduğunu iddia eden Firavun ve askerilerine ise mezar olmuştur.
Musa Aleyhisselamın, Hızır Aleyhisselam ile görüşmek üzere çıktığı yolculukta Yûşâ Aleyhisselam da yanında bulunuyordu. Fakat Musa Aleyhisselam, Hızır Aleyhisselam ile karşılaşınca, Yûşâ Aleyhisselam geri döndü.
Yûşâ Aleyhisselam yaşadığı dönemde Erîha ve İlyâ şehirlerini ve civarını fethetmiştir. Bu fetihlerden sonra Belka şehrinine yürüyen Hz. Yûşâ, bu şehri fethetmek ve Belâk adındaki oldukça zalim olan hükümdardan kurtarmak istiyordu. Köşeye sıkışan hükümdar, o zamanın âlimlerinden olan ve yaklaşık iki bin talebesi olduğu söylenen Bel’âm bin Bâûrâ’dan, Hz. Yûşâ ve beraberindeki askerlerin aleyhinde dua etmesini istedi.
Bel’âm bin Bâûrâ, İsm-i A’zâm duasını bilir ve bu vesileyle yaptığı tüm dualar anında kabul olurdu. Bu özelliğinden dolayı da zalim hükümdarla inançları aynı olmadığı halde, Bâûrâ’ya kimse dokunamıyordu.
Zalim Belâk, Bâûrâ’dan, Hz. Yûşa aleyhinde dua etmesi için ısrar ediyor, isteğinin yerine getirilmemesi karşısında kendisini idam edeceğini söyleyerek baskı uyguluyordu. Ciddi bir imtihanın içinde olan, Bâûrâ ilk etapta bu isteğe karşı çıktıysa da daha sonra zalim hükümdarın istediğini yapmayı kabul etti. Nefsine ve şeytana yenik düşen Bâûrâ ne kadar yanlış bir yolda olduğunu fark edemedi, Hz. Yûşâ ve ordusuna beddua etmeye kalkıştı. Yapmaya kalkıştığı bu talihsiz olay üzerine, Allah-u Teâlâ ibret olsun diye, Bâûrâ’nın dilini göğsünün üzerine sarkıttı.
“O, dünyaya meyletti ve nefsinin hevâsına uydu. Onun ibret verici hâli, üstüne varsan da, kendi hâline bıraksan da, dilini sarkıtıp soluyan köpeğe benzer.” (Araf; 176)
Allah’ın izni ve inayetiyle şehre giren Hz. Yûşâ, Belka’yı fethederek kendisi ve ordusu için beddua eden Bâûrâ’yı da öldürdü.
Yûşâ Aleyhisselam ve ona inananlar Filistin, Şam ve Kudüs’ü de fethettiler. Ardından Kudüs bölgesinde bulunan diğer şehirler ve batıda bulunan beş şehirde bu inananlar ordusu tarafından fethedildi.
Musa Aleyhisselamın vefatından sonra, Yüce Allah, Yûşâ b. Nûn Aleyhisselamı, İsrail oğullarına Peygamber olarak gönderdi. Yûşâ Aleyhisselam, Hz. Musa’ya gönderilen Tevrat’ın hükümleriyle amel ediyor ve insanlara tebliğde bulunuyordu. Böylece 27 yıl boyunca insanlara Allah’ın emirlerini bildirdi, gece gündüz tebliğde bulundu.
Tefsir âlimleri; Mâide sûresi 23. ayette geçen, Allah-u Teâlâ’ya iman edip O’ndan korkanlardan iki kimseden birinin ve Kehf sûresinde 60 ve 65. ayetlerde bildirilen, Musa Aleyhisselam ile Hızır Aleyhisselam’ın yolculuğu sırasında yanlarında bulunan genç kişinin, Hz. Yûşâ olduğunu bildirmişlerdir.
Yûşâ Aleyhisselam’ın kabrinin yanında bulunan diğer kabirleri de ziyaret ederek dua ediyoruz. Orada bulunan küçük bir kabir, ölümün yaşının olmadığını bir kez daha hatırlatıyor bize. Türbenin dışında; Yûşâ camii, kütüphane, çeşme, şadırvan gibi yapılarda bulunuyor.
Yûşâ tepesinde bulunan ağaçlar, tepeye ayrı bir renk katıyor. Dalları gökyüzüne uzanan bu ağaçlar, hafifçe esen rüzgârın eşliğinde adeta, Allah’ı zikrediyor gibiler. Yûşâ Caminin arkasında bulunan teras, ziyaretçilerine eşsiz bir manzara sunuyor. Terastaki yeşilliklerin arasından yeryüzünü maviye boyayan denizin endamını seyrediyoruz. Burada oturarak Allah’ı, Peygamberlerini ve dostlarını düşünerek tefekkür etmek, güne ayrı bir mana katar nitelikte.
Maviden laciverte çalan denizi ve Yûşâ Aleyhisselamın kabrini ardımızda bırakarak dönüyoruz. Dilimizde duayı, gönlümüzde Hz. Musa ve Yûşâ Aleyhisselamın isimlerini terennüm ede ede dönüyoruz, en çok da kendimize. Bu duygularla uzaklaşıyoruz yüreklere serinlik veren bu tepeden. Duamız odur ki bu mübarek dostların peşinden giderek, Allah’a yaklaşalım, bizlerde dost olalım Yüce Dost’a. Âmin.
Telli Baba Ziyareti
Telli Baba Ziyareti
İstanbul Sarıyer’de, Rumeli Kavağı mahallesinde medfun bulunan Telli baba’yı ziyaret etmek için düştük yollara. Dışarı da mahşeri andıran bir sıcaklıkla karşılaştık. Güneş hararetini olabildiği kadar yeryüzüne yayarak, bütün cömertliğini sergilemişti adeta.
İstanbul sokakları bu sıcağa inat, yazın son günlerini fırsat bilerek güneşin yakıcılığına aldırmadan; kimi iş için, kimi de gezmek için koşuşturan insanlarla doluydu. Dar ve kalabalık sokaklardan geçerek vardık türbeye.
Telli Baba türbesine vardığımızda, bu türbenin de boğaza nazır bir konumda olduğunu gördük. Boğaz’ın incilerinden biri olan bu türbe de, diğer türbeler gibi tefekkür edilmek için ziyaretçilerini bekliyor gibiydi. Oldukça küçük olan bir mekânda bulunan türbeye, dar bir koridorda bulunan ve halıfleksle kaplı olan merdivenlerden inerek vardık. Türbenin görevlisi olan, burası için makbuz karşılığında yapılan bağışları teslim alan İzzet amcayla selamlaştıktan sonra Telli Babanın medfun olduğu odaya yöneldik. Küçük bir odada bulunan türbenin yanına adım atar atmaz kalbimize ve ruhumuza derin bir huzurun eşlik ettiğini fark ettik.
Odada bulunan küçük pencereden içeriye vuran ışık huzmeleri, ayrı bir mana kattı solukladığımız havaya. Bu güzel mekânda ziyaretçilerin namaz kılabilmeleri için hazırlanmış küçük bir mescid de bulunuyor.
Ellerimizi açarak önce şanlı Peygamber Efendimizi sallallahu aleyhi ve sellem, sahabe efendilerimizi, ardından diğer büyükleri ve huzurunda bulunduğumuz Telli Baba’yı vesile ederek Allah-u Zülcelâl’e dua ve niyazda bulunduk. O tertemiz ruhlara okuduğumuz Fatiha’yı Şerife’yi hediye ettik.
Mecazi Aşktan Hakiki Aşka Doğru
Telli Baba hakkında halk arasında bazı söylentiler uydurulmuş. Rivayete göre; Boğazdaki yalılardan birbirine komşu olan iki ailenin çocukları birbirilerine âşık olurlar. Bu sebeple evlenmek isteyen bu gençlere aileleri şiddetle karşı çıkar. Çünkü zamanla araları açılan bu iki aile birbirilerine adeta düşman gibi olmuşlardır. Ailelerinin verdiği tepkiye oldukça üzülen bu gençler, gönüllerine söz geçiremeyince çareyi kaçmakta bulurlar.
Yuvalarını kurma hayaliyle bir gece kayıkla Boğaz’a açılırlar. Ancak bunu duyan aileleri peşlerine düşmüştür. Çok geçmeden yakaladıkları gençlere attıkları kurşunla kız vurulur, delikanlı ise denize atlar. Böylece birbirini seven bu iki gencin hayalleri de gecenin karanlığına karışıp gider.
Denize düşen delikanlı azgın sularla baş başa kalır. Ama Allah’ın yardımıyla azgın sularla yaptığı boğuşmayı kazanan delikanlı nihayet Sarıyer sahiline çıkar. Şu anda Telli Baba türbesinin bulunduğu mevkiye gelerek buraya yerleşir. Sevdiceğini kaybederek derin bir üzüntüye gark olan bu delikanlı artık herkesten uzak bir hayat yaşamaya başlar.
Bu delikanlının evlenme hayaliyle yola çıktığı ancak yolda kaybettiği genç kıza olan aşkı zamanla hakiki aşka dönüşür. Allah-u Zülcelâl’in aşkını bulan bu genç, günlerini artık ibadet ve tâatla geçirir. Evlenmek istediği genç kızdan kalan bir tutam gelin telini de takkesine takar. İşte bu sebeple halk ona Telli Baba demeye başlar.
Dinimizde Hurafenin Yeri Yoktur
Bir zamanlar çok meşhur olan, her gelinin bol miktarda kullandığı gelin telleri vardı. İşte Telli Baba türbesinin üzeri tamamen bu gelin telleriyle kaplı. Bu türbeye özellikle evlenmek isteyen genç kızlar, erkekler ve dilekleri olan kişiler sık sık ziyarette bulunuyor ve bu tellerden bir miktar alarak yanlarında taşıyorlar.
Bu gelin tellerinden alanların sahip olduğu düşünceye göre; alınan tel ne kadar kısa olursa dileklerinin gerçekleşmesi de o kadar çabuk olur. Şayet aldıkları tel uzunsa, dileklerinin geçekleşmesi de o kadar uzun zaman alır. Oysa yapılan bu eylem tamamen bir hurafeden ibarettir.
Hurafe; dine sonradan girmiş olan, aslı olmayan inançlardır. Dilek tutmanın İslam’da yer yoktur. İslam'da sadece Allah-u Zülcelâl’e dua edilir, başka bir varlıktan, eşyadan, adetten, medet umulmaz. Böyle davranışların bir dileği gerçekleştirmesi beklenmez.
Müslümanlar olarak bu tür konularda hassas olmalı, dinimizde kaynağı ve aslı olmayan, sonradan dâhil olmuş bidatlerle inancımıza zarar vermemeliyiz. İslam dininin kaynakları Kur’an, sünnet, icma ve kıyastır.
Biz inananların amacı Telli Baba türbesi ve diğer türbeleri ziyaret etmek, ruhlarına Kur’an’dan okuduğumuz sûreleri veya çektiğimiz tevhidleri hediye etmek ve onları vesile ederek Allah’a dua etmek olmalıdır.
Bu büyük zâtları vesile ederek, himmetlerini umarak isteyeceğimiz her şeyi Allah’tan istemeliyiz elbette. Aksi bir durum söz konusu olamaz. Ama maalesef Telli Babanın yattığı türbede halk arasında zamanla gelin teli almak, taşımak gibi bir söylenti uydurulmuş ve böylece ortaya yanlış bir âdet çıkmıştır. Bunların dinimizde yeri yoktur.
Allah Dostlarını Vesile Ederek Dua Etmek
Telli Baba’nın gerçek hikâyesine gelince, bazı rivayetlere göre asıl adı İmam Abdullah Efendi olan Telli baba, Fatih Sultan Mehmet döneminde yaşamış, orduda tabur imamı olarak görev yaparken şehit olmuştur. Medfun olduğu yer de bu rivayete uygun düşmektedir.
Merhûm Sahhâflar Şeyhi Muzaffer Ozak Efendi’nin kaleme almış olduğu “Zînetü’l-Kulûb” isimli eserinde; halk arasında Telli Baba olarak anılan zâtın, Kadiri tarikatı şeyhlerinden olan bir evliyaullah olduğunu vurguluyor. Ayrıca bu mübarek zâtın, Allah’ü Teâlâ’nın ahlakıyla ahlaklandığını ve Peygamber efendimizin sallallahu aleyhi ve sellem siret ve sünnetine canı gönülden bağlı olduğunu da dile getiriyor. Bu sebeple Telli Baba’nın türbesini ziyarette bulunanların bu büyük zâtın manevi himmetinden yararlandıklarının da altını çiziyor.
Eserinde kendisinin de zaman zaman Telli Baba türbesini ziyaret ettiği ve bu büyük zâtı vesile ederek Allah-u Teâlâ’ya yaptığı dualarının kabul olduğunu söylüyor. 24 yıllık evli olmasına rağmen bir evladı bulunmayan Muzaffer Ozak Efendi, ilk önce bir arkadaşının ısrarıyla Telli Baba türbesini ziyaret ediyor. Ziyarette Allah rızası için iki rekât namaz kılarak, gözyaşları içinde ellerini semaya açıyor ve Allah-u Teâlâ’dan hayırlı bir kız ve hayırlı bir erkek evlat diliyor. Duasının akabinde Allah kendisine sağlıklı bir kız evladı bağışlıyor.
Belli bir zaman sonra eşi ve yakın dostları bir erkek evladının olmasını da arzu ettiklerini belirtiyorlar. Oysa Muzaffer Ozak Efendi hayatından memnundur, sağlıklı ve akıllı bir kızı olduğu için daima Allah’a şükreder. Daha sonra kalbine; Telli Baba türbesine giderek orada dua etmek üzerine bir ilham gelir. Vakit kaybetmeden Telli Baba türbesine giderek Allah’a dua eder ve yaptığı bu dua da kısa bir zaman sonra gerçekleşir Allah’ın izniyle.
Hacca gittiği yıl rüyasında kucağına bir erkek çocuğu verilerek bu çocuğun kendisinin olduğu söylenir. İsmini de Muhammed Cüneyd koymasını söylerler. Bu rüyanın üzerine duasının kabul edildiğini anlayan Muzaffer Ozak Efendi’nin bir oğlu olur ve ismini Muhammed Cüneyt koyar.
Muzaffer Ozak Efendinin bizzat kendisinin yaşamış olduğu bu olaylar bizlere dua konusunda ipucu verir nitelikte. Yaptığımız duaları samimane bir şekilde, karşılığını sadece Allah’tan bekleyerek yapmak ve Hak âşıklarını vesile ederek Cenab-ı Haktan istemek, duaların kabulünü hızlandırır bi-iznillah.
Bir başka rivayete göre, genç ve güzel bir kızın hastalığa yakalanıyor. Doktorlar dahi hiç kimse bu hastalığa bir çare bulamıyor. Bu genç kız daha sonra bir rüya görüyor. Rüyasında Telli Baba türbesi gösteriliyor, bu türbeyi sık sık ziyaret etmesi ve böylece Allah’ın izniyle hastalığından şifa bulacağı söyleniyor. Genç kız gördüğü bu rüya üzerine her gün bu türbeyi ziyaret ediyor ve zamanla, Allah’ın izniyle iyileşerek sağlığına kavuşuyor. İşte bu türbe o günden bu yana Telli Baba türbesi olarak anılıyor ve ziyaret ediliyor.
İstanbul Sarıyer’de, Rumeli Kavağı mahallesinde medfun bulunan Telli baba’yı ziyaret etmek için düştük yollara. Dışarı da mahşeri andıran bir sıcaklıkla karşılaştık. Güneş hararetini olabildiği kadar yeryüzüne yayarak, bütün cömertliğini sergilemişti adeta.
İstanbul sokakları bu sıcağa inat, yazın son günlerini fırsat bilerek güneşin yakıcılığına aldırmadan; kimi iş için, kimi de gezmek için koşuşturan insanlarla doluydu. Dar ve kalabalık sokaklardan geçerek vardık türbeye.
Telli Baba türbesine vardığımızda, bu türbenin de boğaza nazır bir konumda olduğunu gördük. Boğaz’ın incilerinden biri olan bu türbe de, diğer türbeler gibi tefekkür edilmek için ziyaretçilerini bekliyor gibiydi. Oldukça küçük olan bir mekânda bulunan türbeye, dar bir koridorda bulunan ve halıfleksle kaplı olan merdivenlerden inerek vardık. Türbenin görevlisi olan, burası için makbuz karşılığında yapılan bağışları teslim alan İzzet amcayla selamlaştıktan sonra Telli Babanın medfun olduğu odaya yöneldik. Küçük bir odada bulunan türbenin yanına adım atar atmaz kalbimize ve ruhumuza derin bir huzurun eşlik ettiğini fark ettik.
Odada bulunan küçük pencereden içeriye vuran ışık huzmeleri, ayrı bir mana kattı solukladığımız havaya. Bu güzel mekânda ziyaretçilerin namaz kılabilmeleri için hazırlanmış küçük bir mescid de bulunuyor.
Ellerimizi açarak önce şanlı Peygamber Efendimizi sallallahu aleyhi ve sellem, sahabe efendilerimizi, ardından diğer büyükleri ve huzurunda bulunduğumuz Telli Baba’yı vesile ederek Allah-u Zülcelâl’e dua ve niyazda bulunduk. O tertemiz ruhlara okuduğumuz Fatiha’yı Şerife’yi hediye ettik.
Mecazi Aşktan Hakiki Aşka Doğru
Telli Baba hakkında halk arasında bazı söylentiler uydurulmuş. Rivayete göre; Boğazdaki yalılardan birbirine komşu olan iki ailenin çocukları birbirilerine âşık olurlar. Bu sebeple evlenmek isteyen bu gençlere aileleri şiddetle karşı çıkar. Çünkü zamanla araları açılan bu iki aile birbirilerine adeta düşman gibi olmuşlardır. Ailelerinin verdiği tepkiye oldukça üzülen bu gençler, gönüllerine söz geçiremeyince çareyi kaçmakta bulurlar.
Yuvalarını kurma hayaliyle bir gece kayıkla Boğaz’a açılırlar. Ancak bunu duyan aileleri peşlerine düşmüştür. Çok geçmeden yakaladıkları gençlere attıkları kurşunla kız vurulur, delikanlı ise denize atlar. Böylece birbirini seven bu iki gencin hayalleri de gecenin karanlığına karışıp gider.
Denize düşen delikanlı azgın sularla baş başa kalır. Ama Allah’ın yardımıyla azgın sularla yaptığı boğuşmayı kazanan delikanlı nihayet Sarıyer sahiline çıkar. Şu anda Telli Baba türbesinin bulunduğu mevkiye gelerek buraya yerleşir. Sevdiceğini kaybederek derin bir üzüntüye gark olan bu delikanlı artık herkesten uzak bir hayat yaşamaya başlar.
Bu delikanlının evlenme hayaliyle yola çıktığı ancak yolda kaybettiği genç kıza olan aşkı zamanla hakiki aşka dönüşür. Allah-u Zülcelâl’in aşkını bulan bu genç, günlerini artık ibadet ve tâatla geçirir. Evlenmek istediği genç kızdan kalan bir tutam gelin telini de takkesine takar. İşte bu sebeple halk ona Telli Baba demeye başlar.
Dinimizde Hurafenin Yeri Yoktur
Bir zamanlar çok meşhur olan, her gelinin bol miktarda kullandığı gelin telleri vardı. İşte Telli Baba türbesinin üzeri tamamen bu gelin telleriyle kaplı. Bu türbeye özellikle evlenmek isteyen genç kızlar, erkekler ve dilekleri olan kişiler sık sık ziyarette bulunuyor ve bu tellerden bir miktar alarak yanlarında taşıyorlar.
Bu gelin tellerinden alanların sahip olduğu düşünceye göre; alınan tel ne kadar kısa olursa dileklerinin gerçekleşmesi de o kadar çabuk olur. Şayet aldıkları tel uzunsa, dileklerinin geçekleşmesi de o kadar uzun zaman alır. Oysa yapılan bu eylem tamamen bir hurafeden ibarettir.
Hurafe; dine sonradan girmiş olan, aslı olmayan inançlardır. Dilek tutmanın İslam’da yer yoktur. İslam'da sadece Allah-u Zülcelâl’e dua edilir, başka bir varlıktan, eşyadan, adetten, medet umulmaz. Böyle davranışların bir dileği gerçekleştirmesi beklenmez.
Müslümanlar olarak bu tür konularda hassas olmalı, dinimizde kaynağı ve aslı olmayan, sonradan dâhil olmuş bidatlerle inancımıza zarar vermemeliyiz. İslam dininin kaynakları Kur’an, sünnet, icma ve kıyastır.
Biz inananların amacı Telli Baba türbesi ve diğer türbeleri ziyaret etmek, ruhlarına Kur’an’dan okuduğumuz sûreleri veya çektiğimiz tevhidleri hediye etmek ve onları vesile ederek Allah’a dua etmek olmalıdır.
Bu büyük zâtları vesile ederek, himmetlerini umarak isteyeceğimiz her şeyi Allah’tan istemeliyiz elbette. Aksi bir durum söz konusu olamaz. Ama maalesef Telli Babanın yattığı türbede halk arasında zamanla gelin teli almak, taşımak gibi bir söylenti uydurulmuş ve böylece ortaya yanlış bir âdet çıkmıştır. Bunların dinimizde yeri yoktur.
Allah Dostlarını Vesile Ederek Dua Etmek
Telli Baba’nın gerçek hikâyesine gelince, bazı rivayetlere göre asıl adı İmam Abdullah Efendi olan Telli baba, Fatih Sultan Mehmet döneminde yaşamış, orduda tabur imamı olarak görev yaparken şehit olmuştur. Medfun olduğu yer de bu rivayete uygun düşmektedir.
Merhûm Sahhâflar Şeyhi Muzaffer Ozak Efendi’nin kaleme almış olduğu “Zînetü’l-Kulûb” isimli eserinde; halk arasında Telli Baba olarak anılan zâtın, Kadiri tarikatı şeyhlerinden olan bir evliyaullah olduğunu vurguluyor. Ayrıca bu mübarek zâtın, Allah’ü Teâlâ’nın ahlakıyla ahlaklandığını ve Peygamber efendimizin sallallahu aleyhi ve sellem siret ve sünnetine canı gönülden bağlı olduğunu da dile getiriyor. Bu sebeple Telli Baba’nın türbesini ziyarette bulunanların bu büyük zâtın manevi himmetinden yararlandıklarının da altını çiziyor.
Eserinde kendisinin de zaman zaman Telli Baba türbesini ziyaret ettiği ve bu büyük zâtı vesile ederek Allah-u Teâlâ’ya yaptığı dualarının kabul olduğunu söylüyor. 24 yıllık evli olmasına rağmen bir evladı bulunmayan Muzaffer Ozak Efendi, ilk önce bir arkadaşının ısrarıyla Telli Baba türbesini ziyaret ediyor. Ziyarette Allah rızası için iki rekât namaz kılarak, gözyaşları içinde ellerini semaya açıyor ve Allah-u Teâlâ’dan hayırlı bir kız ve hayırlı bir erkek evlat diliyor. Duasının akabinde Allah kendisine sağlıklı bir kız evladı bağışlıyor.
Belli bir zaman sonra eşi ve yakın dostları bir erkek evladının olmasını da arzu ettiklerini belirtiyorlar. Oysa Muzaffer Ozak Efendi hayatından memnundur, sağlıklı ve akıllı bir kızı olduğu için daima Allah’a şükreder. Daha sonra kalbine; Telli Baba türbesine giderek orada dua etmek üzerine bir ilham gelir. Vakit kaybetmeden Telli Baba türbesine giderek Allah’a dua eder ve yaptığı bu dua da kısa bir zaman sonra gerçekleşir Allah’ın izniyle.
Hacca gittiği yıl rüyasında kucağına bir erkek çocuğu verilerek bu çocuğun kendisinin olduğu söylenir. İsmini de Muhammed Cüneyd koymasını söylerler. Bu rüyanın üzerine duasının kabul edildiğini anlayan Muzaffer Ozak Efendi’nin bir oğlu olur ve ismini Muhammed Cüneyt koyar.
Muzaffer Ozak Efendinin bizzat kendisinin yaşamış olduğu bu olaylar bizlere dua konusunda ipucu verir nitelikte. Yaptığımız duaları samimane bir şekilde, karşılığını sadece Allah’tan bekleyerek yapmak ve Hak âşıklarını vesile ederek Cenab-ı Haktan istemek, duaların kabulünü hızlandırır bi-iznillah.
Bir başka rivayete göre, genç ve güzel bir kızın hastalığa yakalanıyor. Doktorlar dahi hiç kimse bu hastalığa bir çare bulamıyor. Bu genç kız daha sonra bir rüya görüyor. Rüyasında Telli Baba türbesi gösteriliyor, bu türbeyi sık sık ziyaret etmesi ve böylece Allah’ın izniyle hastalığından şifa bulacağı söyleniyor. Genç kız gördüğü bu rüya üzerine her gün bu türbeyi ziyaret ediyor ve zamanla, Allah’ın izniyle iyileşerek sağlığına kavuşuyor. İşte bu türbe o günden bu yana Telli Baba türbesi olarak anılıyor ve ziyaret ediliyor.
KAZIM KARABEKİR
KAZIM KARABEKİR
Kazım
Karabekir, 1882 yılında İstanbul’da doğdu. Mehmet Emin Paşa’nın oğludur. İlköğrenimini
İstanbul, Van, Harput ve Mekke’de tamamladıktan sonra, 1896′da İstanbul Fatih
Askeri Rüştiyesini, 1899′da Kuleli Askeri İdadisini, 1902′de Harbiye Mektebi’ni
ve 1905′de de Erkân-ı Harbiye Mektebi’ni bitirerek yüzbaşı rütbesiyle orduya
katıldı. İttihat ve Terakki’nin Manastır örgütünün kurulmasında rol oynadı. 31
Mart 1909 ayaklanmasında Hareket Ordusu’nda görev aldı. Kereviz Dere’ de Fransızlar’
a karşı üç ay savaştıktan sonra miralaylığa (albay) yükseldi. 1918′de Erzincan
ve Erzurum’u Ermeniler’ den ve Ruslardan geri aldı. Tekirdağ’daki 14. Kolordu
Komutanlığı’na, ardından da Erzurum’daki 15. Kolordu Komutanlığı’na atanmasını
sağlayarak Nisan 1919′da göreve başladı. Hazırlıkları yapılan Erzurum
Kongresi’nin toplanmasında önemli rol oynadı. Kurtuluş Savaşı’nda Edirne
milletvekilliği ve Doğu cephesi komutanlığı yaptı. Ermeni hükümetiyle Ankara hükümeti
adına Gümrü Antlaşması’nı imzaladı. Kars’ın alınmasıyla ferikliğe (korgeneral)
yükseldi. Rus Sovyet Sosyalist Federe Cumhuriyeti ve Kafkasya hükümetleriyle
Kars Antlaşması görüşmelerini yürüttü. 17 Kasım 1924′de kurulan Terakkiperver
Cumhuriyet Fırkasının başkanlığına seçildi. Karabekir, Mustafa Kemal Paşa’ya
karşı yapılan İzmir suikastı ile ilgili görülerek bazı partililerle birlikte
yargılandıysa da beraat etti. 1946′da TBMM başkanlığına seçildi ve bu görevde
iken 26 Ocak 1948′de Ankara’da öldü. İstiklal Harbimiz, Çocuk davamız, paşaların
kavgası, Birinci Dünya Savaşına nasıl girdik Kazım Karabekir’in kitaplarından
bazılarıdır.
TANER ÖZDEMİR
TÜRK TELEKOM NURETTİN TOPÇU SOSYAL BİLİMLER LİSESİ
TARİH ÖĞRETMENİ
ENVER PAŞA
ENVER PAŞA
(1881-1922)
İttihat ve Terakkî Cemiyeti’nin liderlerinden, Osmanlı Harbiye nâzırı.
Asıl adı İsmâil Enver’dir. İstanbul’da Divanyolu’nda doğdu. Doğumu ile ilgili olarak Türkçe ve Almanca otobiyografilerinde farklı tarihler verilmektedir (23 Kasım 1881 Çarşamba, 6 Aralık 1882 Çarşamba). Ailesi Manastırlı olup babası, önceleri Nâfia Nezâreti fen memurluğu yapan, daha sonra surre emini olan ve sivil paşalık rütbesine yükselen Ahmed Bey, annesi Ayşe Hanım’dır. Küçük yaşta gösterdiği aşırı istek sebebiyle henüz üç yaşında iken ibtidâî mektebine kaydedildi. Ardından Fâtih Mekteb-i İbtidâîsi’ne girdi. Bu okulun ikinci sınıfında iken babasının Manastır vilâyeti Nâfia fen memurluğuna tayini üzerine öğrenimine bu şehirde devam ettikten sonra yine aynı yerde askerî rüşdiye ve askerî idâdî tahsilini tamamlayarak Mekteb-i Harbiyye-i Şâhâne’ye girdi. Daha o sıralarda, yüksek okullarda yaygın olan II. Abdülhamid aleyhtarı propagandadan etkilendiği otobiyografisinden anlaşılan Enver Bey, Mekteb-i Harbiyye-i Şâhâne’yi dokuzuncu olarak bitirip erkânıharp sınıfı için ayrılan kırk beş kişilik kontenjan içerisine girmeyi başardı.
Erkânıharp eğitimi sırasında bir defa Yıldız Sarayı’na götürülerek sorgulandıysa da hüküm giymedi. Ancak bu dönemdeki İttihat ve Terakkî Cemiyeti faaliyetlerine katılmadığı kesindir. Sınıf ikincisi olarak okuldan mezun olduktan sonra 1903 yılı Ocak ayında erkânıharp yüzbaşısı rütbesiyle Manastır’daki 13. Seyyar Topçu Alayı’na tayin edildi. Bu esnada Bulgar çetelerinin takip ve tenkili için yapılan harekâta katıldı. 1903 yılı Eylülünde Koçana’da bulunan 20. Piyade Alayı’nın birinci bölüğüne, bir ay sonra da 19. Piyade Alayı’nın birinci taburunun birinci bölüğüne nakledildi. Nisan 1904 tarihinde Üsküp’teki 16. Süvari Alayı’nda görevlendirildi. Aynı yılın ekim ayında İştip’teki alaya giden Enver Bey iki ay sonra “sunûf-ı muhtelife” hizmetini tamamlayarak Manastır’daki karargâha geri döndü. Burada erkânıharp dairesinin birinci ve ikinci şubelerinde yirmi sekiz gün çalıştı, ardından Manastır Mıntıka-i Askeriyyesi Ohri ve Kırçova mıntıkaları müfettişliğine tayin edildi. 7 Mart 1905’te kolağası oldu. Bu görevi sırasında Bulgar, Rum ve Arnavut çetelerine karşı girişilen askerî harekâtta üstün başarılar gösterdiğinden dördüncü ve üçüncü Mecîdî, dördüncü Osmânî nişanları ve altın liyakat madalyası ile ödüllendirildi; 13 Eylül 1906 tarihinde fevkalâde olarak binbaşılığa yükseltildi. Bulgar çetelerine karşı yürüttüğü faaliyet onun üzerinde milliyetçilik fikirlerinin etkili olmasında rol oynadı. Bu ay içinde Selanik’te kurulan Osmanlı Hürriyet Cemiyeti’ne on ikinci üye olarak katıldı. Manastır’a dönüşünde cemiyetin buradaki teşkilâtını kurma faaliyetinde bulundu. Bu faaliyetleri, Osmanlı Hürriyet Cemiyeti ile merkezi Paris’te olan Osmanlı Terakkî ve İttihat Cemiyeti’nin birleşmesi ve ilk örgütün Osmanlı Terakkî ve İttihat Cemiyeti Dahilî Merkez-i Umûmisi adını almasından sonra daha yoğun olarak sürdürdü. Terakkî ve İttihat Cemiyeti tarafından başlatılan ihtilâl ve suikast girişimlerine katıldı. Faaliyetinin ihbar edilmesi üzerine İstanbul’a davet edildi. Ancak 24 Haziran 1908 akşamı dağa çıkarak ihtilâlde öncü rolü oynadı.
Tikveş’teki örgütleme faaliyetinden sonra 21 Temmuz 1908’de Köprülü’ye geçen Enver Bey, 23 Temmuz 1908 tarihinde II. Abdülhamid’in Meclis-i Meb‘ûsan’ı yeniden toplantıya çağıran iradesi sonrasında Selânik’e giderek bu şehirdeki kutlamalara katıldı. Dağa çıkan subaylar arasında en kıdemlisi olduğundan ve Kolağası Niyazi Bey ile beraber en önemli faaliyeti gerçekleştirdiğinden bir anda “kahramân-ı hürriyet” haline geldi ve bu tarihten itibaren yeniden Osmanlı İttihat ve Terakkî Cemiyeti adını kullanmaya başlayan örgüt içindeki askerî kanadın önde gelen isimlerinden biri oldu. 23 Ağustos 1908’de Rumeli Vilâyâtı Müfettişliği refakatine verilen Enver Bey, 5 Mart 1909’da 5000 kuruş maaşla Berlin askerî ataşesi olarak görevlendirildi. Çeşitli aralıklarla iki yılı aşkın bir süre devam eden bu görev Almanya’nın askerî durumuna ve sosyal yapısına büyük hayranlık duymasına yol açtı ve onu tam bir Alman hayranı haline getirdi.
31 Mart Vak‘ası üzerine geçici olarak yurda dönen Enver Bey İstanbul’da Hareket Ordusu’na katıldıktan sonra tekrar Berlin’e gitti. 12 Ekim 1910 tarihinde Birinci ve İkinci Ordu manevralarında hakem olarak görev yapmak üzere yeniden İstanbul’a geldi ve kısa bir süre sonra geri döndü. Mart 1911’de İstanbul’a çağrılan Enver Bey, 19 Mart 1911’de görüştüğü Mahmud Şevket Paşa tarafından Makedonya’daki çete faaliyetlerine karşı alınacak tedbirleri denetlemek ve bu alanda bir rapor hazırlamak üzere bölgeye gönderildi. Enver Bey dolaştığı Selanik, Üsküp, Manastır, Köprülü ve Tikveş’te bir yandan çetelere karşı alınacak tedbirler üzerinde çalışırken öte yandan İttihat ve Terakkî Cemiyeti ileri gelenleriyle görüştü. 11 Mayıs 1911 tarihinde İstanbul’a döndü. 15 Mayıs 1911’de Sultan Mehmed Reşad’ın yeğenlerinden Nâciye Sultan ile nişanlandı. 27 Temmuz 1911’de Malisör isyanı sebebiyle İşkodra’da toplanan İkinci Kolordu’nun erkânıharp reisi olarak Trieste üzerinden İşkodra’ya gitmek üzere İstanbul’dan ayrıldı. 29 Temmuz’da ulaştığı İşkodra’da Malisör isyanının bastırılması. İttihat ve Terakkî Cemiyeti’nin Arnavut üyeleriyle olan meselelerinin hallinde önemli rol oynadı. Daha sonra Berlin’e geçtiyse de İtalyanlar’ın Trablusgarp’a saldırmaları üzerine yurda döndü.
3 Eylül 1911 tarihinde Selânik’te yapılan İttihat ve Terakkî Cemiyeti merkez-i umûmî toplantısında İtalyanlar’a karşı bir gerilla savaşı yürütülmesi fikrini savunan Enver Bey bu görüşünü diğer örgüt üyelerine de kabul ettirdi. 8 Ekim 1911 ‘de padişah ve hükümet yetkilileriyle görüştükten sonra İskenderiye’ye gitmek üzere 10 Ekim 1911’de İstanbul’dan ayrıldı. Mısır’da ileri gelen Arap liderleriyle çeşitli temaslar kurup 22 Ekim’de Bingazi’ye hareket etti. Çölü geçerek 8 Kasım’da Tobruk’a ulaştı. 1 Aralık 1911’de Aynülmansûr’da askerî karargâhını kurdu. İtalyanlar’a karşı yapılan muharebe ve gerilla harekâtında büyük başarılar elde etti. 24 Ocak 1912’de resmen Umum Bingazi Mıntkası kumandanlığına getirildi. 17 Mart 1912 tarihinde bu görevine ilâveten Bingazi mutasarrıflığına tayin edildi. 10 Haziran 1912’de kaymakam oldu. Kasım 1912 sonlarında Balkan Savaşı’na katlmak üzere Bingazi’yi terkederek tebdili kıyafetle İskenderiye’ye, oradan da bir İtalyan gemisiyle Brindisi’ye gitti. Viyana üzerinden İstanbul’a dönen Enver Bey, 1 Ocak 1913 tarihinde Onuncu Kolordu Erkân-ı Harbiyye reisliğine tayin edildi. Kâmil Paşa hükümetinin barış antlaşması imzalanması yolundaki çabaları aleyhindeki İttihat ve Terakkî eylemlerinde öncü rol oynadı. 10 Ocak 1913’te Nâzım Paşa ile görüşen Enver Bey, Harbiye nâzırı ile Kâmil Paşa’nın istifaya zorlanması ve yerine savaşa devam edecek bir hükümetin kurulması konusunda anlaşmaya vardı. Daha sonra bu fikri, Kâmil Paşa’nın görevde kalmasını isteyen Sultan Mehmed Reşad’a da kabul ettirmeye çalıştı.
Enver Bey ile İttihat ve Terakkî Cemiyeti’nin ileri gelenleri 23 Ocak 1913 tarihinde Bâbıâli Baskını’nı gerçekleştirdiler. Enver Bey öncü rol oynadığı bu hükümet darbesinde Kâmil Paşa’ya istifanâmesini imzalattı. Ardından padişahı ziyaret ederek Mahmud Şevket Paşa’nın sadârete getirilmesini sağladı. Ancak Edirne’yi kurtarmak amacıyla yapılan bu eylem sonrasında, planlanmasında Enver Bey’in de görev aldığı askerî harekâtın başarısızlığı ve Edirne’nin Bulgarlar’a terki İttihat ve Terakkî’yi çok zor duruma düşürdü. 12 Haziran 1913’te Mahmud Şevket Paşa’nın öldürülmesinden sonra ülke yönetimine fiilen el koyan İttihat ve Terakkî içindeki askerî kadronun da lideri haline gelen Enver Bey hayatî kararların alınmasında etkili oldu. II. Balkan Savaşı sırasında 22 Temmuz 1913’te Edirne’ye girişi toplum nezdindeki prestijini daha da arttırdı. 15 Aralık 1913’te miralay, 3 Ocak 1914’te mirlivâ, aynı tarihte Ahmed İzzet Paşa’nın yerine Harbiye nâzırı oldu. Büyük eleştirilere rağmen gerek kamuoyundaki yüksek prestiji gerekse İttihat ve Terakkî’nin fiilî gücü sayesinde çok genç yaşta ve hızlı terfi sonucu bu makamı elde etmiştir.
8 Ocak 1914 tarihinde aynı zamanda Erkân-ı Harbiyye-i Umûmiyye reisliği görevini de üstlenen Enver Paşa yeni görevinde büyük bir gayretle, I. Balkan Savaşı’nda bozguna uğrayan Osmanlı ordusunun yeniden düzenlenmesine çalıştı. II. Abdülhamid döneminin yaşlı paşalarının tamamına yakın bir kısmı emekli edildi ve genç subaylar orduda önemli görevlere getirildi. Enver Paşa’nın maiyetinde çalışmış olan İsmet İnönü ve Kâzım Karabekir gibi subaylar onun bu çabalarının başarılı olduğunu kabul ederler. Enver Paşa’nın bu düzenlemesi bir anlamda Cumhuriyet’in kuruluşunda önemli rol oynayan askerî kadronun da Osmanlı ordu teşkilâtında yükselmesini sağladı. Enver Paşa, Harbiye nâzırlığı sırasında “enveriye” adı verilen askerî başlıklar ve aynı adla anılan, sesli ve sessiz harflerin her birinin ayrı yazılması ile uygulanan bir yazı biçimi gibi yenilikler yaptı. 5 Mart 1914 tarihinde Nâciye Sultan ile evlenen Enver Paşa, İttihat ve Terakkî Cemiyeti tarafından Almanya ile ittifak anlaşması sağlamak için girişimlerde bulunmak üzere görevlendirildi. Enver Paşa’nın ilk girişim ve teklifleri Alman İmparatorluğu’nun İstanbul büyükelçisi Hans von Wangenheim tarafından reddedildi. Daha sonra Avusturya-Macaristan yetkililerinin de baskıları ile Wangenheim’ın ve Şansölye Betmann-Hollweg’in itirazlanna rağmen Kayser II. Wilhelm’in şahsî emriyle 2 Ağustos 1914 tarihli ittifak anlaşması imzalandı. Genel kanaatin aksine, ittifak anlaşması talebi Almanlar’dan gelmediği gibi bu alanda ittifaka yanaşmamakta uzun süre direnen de Alman İmparatorluğu olmuştur. Dolayısıyla Enver Paşa’nın Osmanlı Devleti’ni bir oldubitti sonucunda Almanlar’la ittifak anlaşması imzalamaya zorladığı tezi doğru değildir; ayrıca hiçbir büyük Avrupa devleti tarafından ittifak sistemine dahil edilmeyen Osmanlı Dev-leti’nin Alman ittifakını sağlaması gerektiği konusunda İttihat ve Terakkî liderlerinin tamamı aynı kanaati taşıyordu.
Enver Paşa’nın arkadaşlarından ayrıldığı taraf, ittifak anlaşmasının savaşa girmek zorunda bırakmadığı Osmanlı Devleti’nin Almanya’nın yanında savaşa girmesini arzulamasıydı. 10 Ağustos 1914 günü Çanakkale önüne gelen Goeben ve Breslau adlı Alman savaş gemileri peşlerindeki İngiliz gemilerinden kaçabilmek için giriş izni isteyince kendisiyle görüşen Kress von Kressenstein’in talebiyle Enver Paşa re’sen verdiği bir emirle gemilerin içeri alınmasını ve eğer takip etmek isterlerse İngiliz gemilerine ateş açılmasını emretti. Takip ettiği tarafsızlık politikası alanında Osmanlı Devleti’ni çok zor durumda bırakan bu karardan sonra da Enver Paşa Almanya lehine savaşa girilmesi yolundaki baskılarını sürdürdü. Olayları yaşayan bazı subaylar, 22 Ekim 1914’te Enver Paşa’nın Amiral Souchon’a Karadeniz’deki Rus donanmasına saldırılması için şifahî emir verdiğini iddia etmektedirler. Ancak bu konuda yazılı bir emir 25 Ekim 1914’te Enver Paşa tarafından amirale gönderilmişti. 29 Ekim 1914 günü Karadeniz’e manevra gerekçesiyle çıkan Osmanlı donanmasının Rus Çarlığı liman ve gemilerine saldırısı sonrasında Enver Paşa, müttefiklere tazminat ödenerek tarafsızlığın korunması fikrini savunan hükümet üyelerine karşı savaşa giriş tezinin en hararetli savunucusu oldu.
Savaşa girilmesinden sonra Enver Paşa Harbiye nâzırı olarak askerî harekâtın yönetimini de ele aldı. Ancak kendisinin tamamen bir Alman kuklası olup onların isteklerini yerine getirmeye çalıştığı şeklindeki görüşler doğru değildir. Bizzat Alman belgeleri, Enver Paşa’nın çeşitli hususlarda Alman askerî yetkilileriyle çatıştığını göstermektedir. Enver Paşa’nın I. Dünya Savaşı sırasındaki fiilî tek kumandası Kafkas cephesinde olmuştur. 1 Kasım 1914’te Osmanlı-Rus sınırını tecavüz eden Ruslar 4 Kasım’da Köprüköy’e gelmişler, Enver Paşa da 3-4 Kasım tarihinde Osmanlı ordusuna ilerleme emri vermiştir. Cepheye giden Enver Paşa, ileri harekâta derhal girişilmesi fikrine karşı çıkan Hasan İzzet Paşa’yı görevinden aldı ve 18 Aralık’ta ileri harekâtı başlattı. Maiyetindeki kumandanların itirazlarına rağmen ileri harekâtı ağır kış şartları altında sürdüren Enver Paşa, Sarıkamış Harekâtı olarak anılan bu harekâtta 90.000 kişilik ordu mevcudunun çok büyük bir bölümünün Allahüekber dağlarında donarak ölmesi veya Ruslar tarafından öldürülmesi üzerine 10 Ocak 1915’te cepheyi terkederek İstanbul’a döndü. Bunun dışında savaş sırasında aktif cephe görevi yapmamış olan Enver Paşa’nın prestiji söz konusu bozgun sebebiyle sarsıldı. 14 Ekim 1918 tarihinde Talat Paşa kabinesinin istifası ile Enver Paşa’nın da Harbiye nâzırlığı sona erdi ve 1-2 Kasım 1918’de İttihat ve Terakkî’nin diğer yedi lideriyle birlikte Arnavutköy’den bir Alman denizaltısına binerek Odesa’ya kaçtı. Ülkeyi terkettikten sonra 1 Ocak 1919 tarihli irade ile askerlikten tardedildi.
Enver Paşa’nın ülkeyi terkinden önce Sadrazam Ahmed İzzet Paşa’ya yazdığı mektupta kullandığı ifadeler, onun Azerbaycan’da müstakil bir Türk hükümeti kurmaya çalışacağı intibaını uyandırmaktaydı. Nitekim Kırım’da Berlin’e giden arkadaşlarından ayrılarak amcası Halil Paşa ve kardeşi Nuri Bey’in denetiminde bulunan Kafkasya’daki ordu birliklerine ulaşmak üzere oraya hareket etti. Ancak kayalara bindiren takanın batması sonucunda bunu gerçekleştiremediği gibi bölgedeki birliklerin etkisiz hale getirilerek kumanda heyetinin tutuklandığını öğrenince de Berlin’e gitmeye karar verdi. Nisan 1919’da Berlin’e gidip Babelsberg semtine yerleşti ve Almanya’da yeniden teşkilâtlanmaya çalışan İttihat ve Terakkî’nin faaliyetinde rol oynadı; ayrıca İngilizler’le de çeşitli pazarlıklarda bulundu, fakat bu alanda bir anlaşma sağlanamadı. Eski arkadaşı Hans von Seect aracılığıyla, Enver Paşa Talat Paşa ile birlikte 1919 Ağustos ayı sonunda Bolşevik liderlerinden Karl Radek’i tutuklu bulunduğu hücresinde ziyaret etti. Radek İttihat ve Terakkî’nin bu iki liderini Moskova’ya davet etti. 10 Ekim 1919 tarihinde Mehmed Ali Sâmi takma adı ve Rusya’daki Türk Hilâl-i Ahmer temsilcisi bir doktor kimliğiyle uçakla Berlin’den Moskova’ya hareket eden Enver Paşa, 13 Ekim’de Königsberg’e ve 15 Ekim’de Shiaulai’ye (Litvanya) vardı. Daha sonra Abeli’ye iniş yapan uçak yolcuları Litvanya yetkilileri tarafından gözaltına alındılar ve Kaunas’a gönderildiler. Enver Paşa Kaunas’taki hapishanede iki ay geçirdikten sonra tekrar Berlin’e döndü. Bu sırada hapisten çıkan Radek’in talebi üzerine bazı İttihat ve Terakkî liderleri Moskova’ya hareket ettiler ve 27 Mayıs 1920 tarihinde burada buluştular. Berlin’de kalan Enver Paşa da çeşitli temaslardan sonra Altman adına düzenlenmiş sahte belgelerle yola çıktı. Ancak uçağı yine zorunlu iniş yapınca tekrar yakalandı ve Riga Hapishanesi’ne götürüldü. Burada komünist bir Alman yahudisi olarak muamele gören Enver Paşa tekrar serbest bırakıldı. 1920 Ağustos ayının başında üçüncü defa Berlin’i terkeden Enver Paşa Stettin, Königsberg, Minsk ve Smolensk üzerinden 16 Ağustos tarihinde Moskova’ya ulaştı. Burada gayet iyi karşılandı ve Kremlin’in büyük duvarına bakan Sofiskaia Naberezhnaya semtindeki bir konukevine, yerleştirildi. Enver Paşa eski İttihatçı arkadaşları ve Orta Asya’dan gelen temsilcilerle görüştü. Ayrıca Çiçerin, Radek, Zinoviev ve Lenin ile görüşmeler yaptı ve Sovyet - Alman temaslarında arabuluculuk görevini üstlendi. Berlin’den Moskova’ya gelmesinde yardımcı olan eski arkadaşı Hans von Seect’e yazdığı 25 ve 26 Ağustos tarihli iki mektuba göre, Troçki ve temsilcisi E. M. Skliansky ile yaptığı görüşmelerde Anadolu hareketine silâh yardımında bulunulmasını istedi ve söz dahi aldı. Yine Sovyetler’in desteğiyle İslâm İhtilâl Cemiyetleri İttihadı adında bir örgüt kuruldu. Enver Paşa, 1-8 Eylül 1920 tarihinde Bakü’de gerçekleşen Doğu Halkları Kongresi’ne Libya, Tunus, Cezayir ve Fas’ı temsilen katıldı. Ankara hükümeti de kongrede İbrâhim Tâli (Öngören) tarafından temsil edildi. Ancak bu kongre önemli sonuçlar doğurmadı. Sovyetler’in ihtilâlci grupları değil Mustafa Kemal, Rızâ Şah, Çang-Kay-Şek, Emânullah Han gibi tarafsız liderlerin yönetimlerini destekleme kararı Enver Paşa’nın işini zorlaştırdı. Ekim 1920 başlarında yeniden Berlin’e döndü ve lüks Grünewald semtine yerleşti. Daha sonra İsviçre’ye giden Enver Paşa burada Hakkı Paşa ile görüşerek Rusya’dan Anadolu’ya askerî yardım göndermek üzere bir gizli teşkilât kurmaya karar verdi. Komitede H. von Seect’in eski yaveri Binbaşı Fischer ve Alman Harp Bakanlığı’nda askerî teçhizat sorumlusu Yüzbaşı Kress de bulunmaktaydı. Ancak Moskova’dan gerekli maddî yardım sağlanamadı. Halil Paşa’nın Enver Paşa’ya yazdığı 4 Kasım 1920 tarihli mektuba göre bu alandaki yeni talepler de Karahan tarafından reddedildi. Enver Paşa 1921 Şubatı sonunda yeniden Moskova’ya gitti ve burada Çiçerin ve yeni Ankara hükümeti temsilcisi Bekir Sami Bey ile çeşitli görüşmeler yaptı. 16 Temmuz 1921’de Mustafa Kemal Paşa’ya uzun bir mektup yazarak kendisinin faaliyetleri hakkındaki şikâyetlere ve Anadolu hareketine el koyma iddialarına karşı çıktı. 30 Temmuz’da Ankara’ya yönelik Yunan saldırısı başladığında Enver Paşa diğer İttihatçı liderlerle birlikte Anadolu’ya geçme fikriyle Batum’a gitti. Bu sırada Trabzon’daki Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti de açıkça onu destekliyordu. 5 Eylül’de burada yapılan ve Halk Şûralar Fırkası toplantısı olarak ilân edilen İttihatçı toplantısında Ankara’daki Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne, İttihatçı sürgünlerle soğuk ilişkilerin sona erdirilmesi için başvuruda bulunulması kararlaştırıldı. Ancak Sakarya zaferi Enver Paşa’nın planlarının bir defa daha bütünüyle değişmesine yol açtı. Bakü’yü terkeden Enver Paşa Tiflis, Aşkābâd ve Merv’e uğradıktan sonra Ekim 1921 tarihinde kendisine refakat eden Teşkilât-ı Mahsûsa eski liderlerinden Kuşçubaşı Hacı Sami ve diğer bazı İttihatçılar’la birlikte Buhara’ya gitti. 8 Kasım’da Türk subaylarla birlikte tekrar yola çıktı ve 19 Kasım’da Akbulağ, 21 Kasım’da Başçardak kışlağına ve 24 Kasım’da Gurgantepe’ye ulaştı. Burada Cedîdci aleyhtarı Lakay İsmâil Bey’in esiri durumuna geldi. Şubat 1922 sonunda buradan kurtulan Enver Paşa Ruslar’a karşı savaşan Basmacılar’ı örgütlemek için tekrar Duşanbe ilerisindeki kışlaklara gitti. 24 Temmuz’da Ruslar’ın Duşanbe’yi alması üzerine geri çekilerek Satılmış kışlağına vardı. Buradan Belcuvan bölgesindeki Âbıderyâ köyüne geçti ve son karargâhını burada kurdu. 4 Ağustos 1922’de karargâhta düzenlenen kurban bayramı töreninde maiyetinde kalan askerlerle bayramlaşırken âni bir Rus baskınına uğradı; yanındaki otuza yakın atlı ile yöneldiği Çegan tepesi mevkiinde giriştiği çarpışmada ön safta vuruşurken öldürüldü. Enver Paşa’nın eşyaları müfreze kumandanı Kulikof tarafından Taşkent’e gönderildi. Bu eşyalar daha sonra Moskova’daki askerî müzeye nakledildi. Cenazesi Âbıderyâ köyünde toprağa verildi.
Enver Paşa’nın siyasî ve askerî kariyeri hakkında değişik ve birbiriyle çelişen yorumlar yapılmıştır. 1908 ihtilâlinde oynadığı rol, Trablusgarp Harbi’ndeki başarıları sebebiyle kamuoyunda büyük prestij kazanan Enver Bey’in aleyhine Mondros Mütarekesi’nin ardından bir kampanya başlatılmış, 1922 sonrasında ise yeni rejim Enver Paşa ve arkadaşlarını gereksiz yere I. Dünya Savaşı’na girilmesinden sorumlu tutmuş, Mütareke dönemi faaliyetleri de maceracılık olarak yorumlanmıştır. Belirli dönemlerde lehine ve aleyhine yoğun yayın yapılması, Enver Paşa hakkında objektif bir değerlendirmede bulunulmasını güçleştiren temel sebebi oluşturur.
Yetiştiği dönemin Osmanlı zâbitânı içinde kendini geliştiren Enver Paşa Make-donya’daki çete savaşlarında gösterdiği başarılarla sivrilmiştir. 1908 hareketinde öncü rolü onu halk kahramanı mertebesine getirdiği gibi İttihat ve Terakkî Cemiyeti içindeki durumunu da güçlendirmiş, 1913 Bâbıâli Baskını’ndan itibaren gerek bu örgütün askerî kanadının gerekse Teşkîlât-ı Mahsûsa’nın lideri haline gelmiştir. Bu dönemde kendi kaleminden çıkan mektuplar, Enver Paşa’nın Fransızca ve Almanca’yı iyi düzeyde kullanabilen ve Batı düşünürlerinin kitaplarını okuyan bir kişi olduğunu göstermektedir.
Enver Paşa’nın askerî faaliyetlerini değerlendiren yakın arkadaşları ve maiyetindeki subaylar, kendisinin Balkan Harbi’ndeki tensîkatı büyük bir dirayet ve başarı ile gerçekleştirdiğini, ancak I. Dünya Savaşı’nda Doğu cephesi harekâtında aşırı atak girişimi yüzünden Sarıkamış faciasına yol açtığını belirtirler. Enver Paşa’nın I. Dünya Savaşı’na girilmesindeki sorumluluğu ve rolü ise son dönemlerde yayımlanan Alman ve Avusturya belgelerinden anlaşıldığına göre daha ziyade Goeben ve Breslau zırhlılarının Boğazlar’dan geçirilmesi ve Rus limanlarının bombardımanı emrinin verilmesi çerçevesinde şekillenmektedir. Enver Paşa’nın Alman zaferine olan büyük inancı sebebiyle bu olaylarda birinci derecede sorumluluk sahibi olduğuna şüphe yoktur. Onun Mütareke sırasındaki faaliyetleri ise özellikle son dönemlerde yayımlanan belgelerin ışığı altında şahsî girişimler olmaktan ziyade İttihat ve Terakkî kadrosunun faaliyetleri olarak değerlendirilmelidir. Ancak Enver Paşa’nın maceracılık boyutlarına varan hareketleri konusunda yorumda bulunulurken içinde yaşadığı çağın da bir maceracılar çağı olduğu hesaba katılmalıdır.
M. Şükrü Hanioğlu
Diyanet İslam Ansiklopedisi, 11. cilt, sayfa 262
(1881-1922)
İttihat ve Terakkî Cemiyeti’nin liderlerinden, Osmanlı Harbiye nâzırı.
Asıl adı İsmâil Enver’dir. İstanbul’da Divanyolu’nda doğdu. Doğumu ile ilgili olarak Türkçe ve Almanca otobiyografilerinde farklı tarihler verilmektedir (23 Kasım 1881 Çarşamba, 6 Aralık 1882 Çarşamba). Ailesi Manastırlı olup babası, önceleri Nâfia Nezâreti fen memurluğu yapan, daha sonra surre emini olan ve sivil paşalık rütbesine yükselen Ahmed Bey, annesi Ayşe Hanım’dır. Küçük yaşta gösterdiği aşırı istek sebebiyle henüz üç yaşında iken ibtidâî mektebine kaydedildi. Ardından Fâtih Mekteb-i İbtidâîsi’ne girdi. Bu okulun ikinci sınıfında iken babasının Manastır vilâyeti Nâfia fen memurluğuna tayini üzerine öğrenimine bu şehirde devam ettikten sonra yine aynı yerde askerî rüşdiye ve askerî idâdî tahsilini tamamlayarak Mekteb-i Harbiyye-i Şâhâne’ye girdi. Daha o sıralarda, yüksek okullarda yaygın olan II. Abdülhamid aleyhtarı propagandadan etkilendiği otobiyografisinden anlaşılan Enver Bey, Mekteb-i Harbiyye-i Şâhâne’yi dokuzuncu olarak bitirip erkânıharp sınıfı için ayrılan kırk beş kişilik kontenjan içerisine girmeyi başardı.
Erkânıharp eğitimi sırasında bir defa Yıldız Sarayı’na götürülerek sorgulandıysa da hüküm giymedi. Ancak bu dönemdeki İttihat ve Terakkî Cemiyeti faaliyetlerine katılmadığı kesindir. Sınıf ikincisi olarak okuldan mezun olduktan sonra 1903 yılı Ocak ayında erkânıharp yüzbaşısı rütbesiyle Manastır’daki 13. Seyyar Topçu Alayı’na tayin edildi. Bu esnada Bulgar çetelerinin takip ve tenkili için yapılan harekâta katıldı. 1903 yılı Eylülünde Koçana’da bulunan 20. Piyade Alayı’nın birinci bölüğüne, bir ay sonra da 19. Piyade Alayı’nın birinci taburunun birinci bölüğüne nakledildi. Nisan 1904 tarihinde Üsküp’teki 16. Süvari Alayı’nda görevlendirildi. Aynı yılın ekim ayında İştip’teki alaya giden Enver Bey iki ay sonra “sunûf-ı muhtelife” hizmetini tamamlayarak Manastır’daki karargâha geri döndü. Burada erkânıharp dairesinin birinci ve ikinci şubelerinde yirmi sekiz gün çalıştı, ardından Manastır Mıntıka-i Askeriyyesi Ohri ve Kırçova mıntıkaları müfettişliğine tayin edildi. 7 Mart 1905’te kolağası oldu. Bu görevi sırasında Bulgar, Rum ve Arnavut çetelerine karşı girişilen askerî harekâtta üstün başarılar gösterdiğinden dördüncü ve üçüncü Mecîdî, dördüncü Osmânî nişanları ve altın liyakat madalyası ile ödüllendirildi; 13 Eylül 1906 tarihinde fevkalâde olarak binbaşılığa yükseltildi. Bulgar çetelerine karşı yürüttüğü faaliyet onun üzerinde milliyetçilik fikirlerinin etkili olmasında rol oynadı. Bu ay içinde Selanik’te kurulan Osmanlı Hürriyet Cemiyeti’ne on ikinci üye olarak katıldı. Manastır’a dönüşünde cemiyetin buradaki teşkilâtını kurma faaliyetinde bulundu. Bu faaliyetleri, Osmanlı Hürriyet Cemiyeti ile merkezi Paris’te olan Osmanlı Terakkî ve İttihat Cemiyeti’nin birleşmesi ve ilk örgütün Osmanlı Terakkî ve İttihat Cemiyeti Dahilî Merkez-i Umûmisi adını almasından sonra daha yoğun olarak sürdürdü. Terakkî ve İttihat Cemiyeti tarafından başlatılan ihtilâl ve suikast girişimlerine katıldı. Faaliyetinin ihbar edilmesi üzerine İstanbul’a davet edildi. Ancak 24 Haziran 1908 akşamı dağa çıkarak ihtilâlde öncü rolü oynadı.
Tikveş’teki örgütleme faaliyetinden sonra 21 Temmuz 1908’de Köprülü’ye geçen Enver Bey, 23 Temmuz 1908 tarihinde II. Abdülhamid’in Meclis-i Meb‘ûsan’ı yeniden toplantıya çağıran iradesi sonrasında Selânik’e giderek bu şehirdeki kutlamalara katıldı. Dağa çıkan subaylar arasında en kıdemlisi olduğundan ve Kolağası Niyazi Bey ile beraber en önemli faaliyeti gerçekleştirdiğinden bir anda “kahramân-ı hürriyet” haline geldi ve bu tarihten itibaren yeniden Osmanlı İttihat ve Terakkî Cemiyeti adını kullanmaya başlayan örgüt içindeki askerî kanadın önde gelen isimlerinden biri oldu. 23 Ağustos 1908’de Rumeli Vilâyâtı Müfettişliği refakatine verilen Enver Bey, 5 Mart 1909’da 5000 kuruş maaşla Berlin askerî ataşesi olarak görevlendirildi. Çeşitli aralıklarla iki yılı aşkın bir süre devam eden bu görev Almanya’nın askerî durumuna ve sosyal yapısına büyük hayranlık duymasına yol açtı ve onu tam bir Alman hayranı haline getirdi.
31 Mart Vak‘ası üzerine geçici olarak yurda dönen Enver Bey İstanbul’da Hareket Ordusu’na katıldıktan sonra tekrar Berlin’e gitti. 12 Ekim 1910 tarihinde Birinci ve İkinci Ordu manevralarında hakem olarak görev yapmak üzere yeniden İstanbul’a geldi ve kısa bir süre sonra geri döndü. Mart 1911’de İstanbul’a çağrılan Enver Bey, 19 Mart 1911’de görüştüğü Mahmud Şevket Paşa tarafından Makedonya’daki çete faaliyetlerine karşı alınacak tedbirleri denetlemek ve bu alanda bir rapor hazırlamak üzere bölgeye gönderildi. Enver Bey dolaştığı Selanik, Üsküp, Manastır, Köprülü ve Tikveş’te bir yandan çetelere karşı alınacak tedbirler üzerinde çalışırken öte yandan İttihat ve Terakkî Cemiyeti ileri gelenleriyle görüştü. 11 Mayıs 1911 tarihinde İstanbul’a döndü. 15 Mayıs 1911’de Sultan Mehmed Reşad’ın yeğenlerinden Nâciye Sultan ile nişanlandı. 27 Temmuz 1911’de Malisör isyanı sebebiyle İşkodra’da toplanan İkinci Kolordu’nun erkânıharp reisi olarak Trieste üzerinden İşkodra’ya gitmek üzere İstanbul’dan ayrıldı. 29 Temmuz’da ulaştığı İşkodra’da Malisör isyanının bastırılması. İttihat ve Terakkî Cemiyeti’nin Arnavut üyeleriyle olan meselelerinin hallinde önemli rol oynadı. Daha sonra Berlin’e geçtiyse de İtalyanlar’ın Trablusgarp’a saldırmaları üzerine yurda döndü.
3 Eylül 1911 tarihinde Selânik’te yapılan İttihat ve Terakkî Cemiyeti merkez-i umûmî toplantısında İtalyanlar’a karşı bir gerilla savaşı yürütülmesi fikrini savunan Enver Bey bu görüşünü diğer örgüt üyelerine de kabul ettirdi. 8 Ekim 1911 ‘de padişah ve hükümet yetkilileriyle görüştükten sonra İskenderiye’ye gitmek üzere 10 Ekim 1911’de İstanbul’dan ayrıldı. Mısır’da ileri gelen Arap liderleriyle çeşitli temaslar kurup 22 Ekim’de Bingazi’ye hareket etti. Çölü geçerek 8 Kasım’da Tobruk’a ulaştı. 1 Aralık 1911’de Aynülmansûr’da askerî karargâhını kurdu. İtalyanlar’a karşı yapılan muharebe ve gerilla harekâtında büyük başarılar elde etti. 24 Ocak 1912’de resmen Umum Bingazi Mıntkası kumandanlığına getirildi. 17 Mart 1912 tarihinde bu görevine ilâveten Bingazi mutasarrıflığına tayin edildi. 10 Haziran 1912’de kaymakam oldu. Kasım 1912 sonlarında Balkan Savaşı’na katlmak üzere Bingazi’yi terkederek tebdili kıyafetle İskenderiye’ye, oradan da bir İtalyan gemisiyle Brindisi’ye gitti. Viyana üzerinden İstanbul’a dönen Enver Bey, 1 Ocak 1913 tarihinde Onuncu Kolordu Erkân-ı Harbiyye reisliğine tayin edildi. Kâmil Paşa hükümetinin barış antlaşması imzalanması yolundaki çabaları aleyhindeki İttihat ve Terakkî eylemlerinde öncü rol oynadı. 10 Ocak 1913’te Nâzım Paşa ile görüşen Enver Bey, Harbiye nâzırı ile Kâmil Paşa’nın istifaya zorlanması ve yerine savaşa devam edecek bir hükümetin kurulması konusunda anlaşmaya vardı. Daha sonra bu fikri, Kâmil Paşa’nın görevde kalmasını isteyen Sultan Mehmed Reşad’a da kabul ettirmeye çalıştı.
Enver Bey ile İttihat ve Terakkî Cemiyeti’nin ileri gelenleri 23 Ocak 1913 tarihinde Bâbıâli Baskını’nı gerçekleştirdiler. Enver Bey öncü rol oynadığı bu hükümet darbesinde Kâmil Paşa’ya istifanâmesini imzalattı. Ardından padişahı ziyaret ederek Mahmud Şevket Paşa’nın sadârete getirilmesini sağladı. Ancak Edirne’yi kurtarmak amacıyla yapılan bu eylem sonrasında, planlanmasında Enver Bey’in de görev aldığı askerî harekâtın başarısızlığı ve Edirne’nin Bulgarlar’a terki İttihat ve Terakkî’yi çok zor duruma düşürdü. 12 Haziran 1913’te Mahmud Şevket Paşa’nın öldürülmesinden sonra ülke yönetimine fiilen el koyan İttihat ve Terakkî içindeki askerî kadronun da lideri haline gelen Enver Bey hayatî kararların alınmasında etkili oldu. II. Balkan Savaşı sırasında 22 Temmuz 1913’te Edirne’ye girişi toplum nezdindeki prestijini daha da arttırdı. 15 Aralık 1913’te miralay, 3 Ocak 1914’te mirlivâ, aynı tarihte Ahmed İzzet Paşa’nın yerine Harbiye nâzırı oldu. Büyük eleştirilere rağmen gerek kamuoyundaki yüksek prestiji gerekse İttihat ve Terakkî’nin fiilî gücü sayesinde çok genç yaşta ve hızlı terfi sonucu bu makamı elde etmiştir.
8 Ocak 1914 tarihinde aynı zamanda Erkân-ı Harbiyye-i Umûmiyye reisliği görevini de üstlenen Enver Paşa yeni görevinde büyük bir gayretle, I. Balkan Savaşı’nda bozguna uğrayan Osmanlı ordusunun yeniden düzenlenmesine çalıştı. II. Abdülhamid döneminin yaşlı paşalarının tamamına yakın bir kısmı emekli edildi ve genç subaylar orduda önemli görevlere getirildi. Enver Paşa’nın maiyetinde çalışmış olan İsmet İnönü ve Kâzım Karabekir gibi subaylar onun bu çabalarının başarılı olduğunu kabul ederler. Enver Paşa’nın bu düzenlemesi bir anlamda Cumhuriyet’in kuruluşunda önemli rol oynayan askerî kadronun da Osmanlı ordu teşkilâtında yükselmesini sağladı. Enver Paşa, Harbiye nâzırlığı sırasında “enveriye” adı verilen askerî başlıklar ve aynı adla anılan, sesli ve sessiz harflerin her birinin ayrı yazılması ile uygulanan bir yazı biçimi gibi yenilikler yaptı. 5 Mart 1914 tarihinde Nâciye Sultan ile evlenen Enver Paşa, İttihat ve Terakkî Cemiyeti tarafından Almanya ile ittifak anlaşması sağlamak için girişimlerde bulunmak üzere görevlendirildi. Enver Paşa’nın ilk girişim ve teklifleri Alman İmparatorluğu’nun İstanbul büyükelçisi Hans von Wangenheim tarafından reddedildi. Daha sonra Avusturya-Macaristan yetkililerinin de baskıları ile Wangenheim’ın ve Şansölye Betmann-Hollweg’in itirazlanna rağmen Kayser II. Wilhelm’in şahsî emriyle 2 Ağustos 1914 tarihli ittifak anlaşması imzalandı. Genel kanaatin aksine, ittifak anlaşması talebi Almanlar’dan gelmediği gibi bu alanda ittifaka yanaşmamakta uzun süre direnen de Alman İmparatorluğu olmuştur. Dolayısıyla Enver Paşa’nın Osmanlı Devleti’ni bir oldubitti sonucunda Almanlar’la ittifak anlaşması imzalamaya zorladığı tezi doğru değildir; ayrıca hiçbir büyük Avrupa devleti tarafından ittifak sistemine dahil edilmeyen Osmanlı Dev-leti’nin Alman ittifakını sağlaması gerektiği konusunda İttihat ve Terakkî liderlerinin tamamı aynı kanaati taşıyordu.
Enver Paşa’nın arkadaşlarından ayrıldığı taraf, ittifak anlaşmasının savaşa girmek zorunda bırakmadığı Osmanlı Devleti’nin Almanya’nın yanında savaşa girmesini arzulamasıydı. 10 Ağustos 1914 günü Çanakkale önüne gelen Goeben ve Breslau adlı Alman savaş gemileri peşlerindeki İngiliz gemilerinden kaçabilmek için giriş izni isteyince kendisiyle görüşen Kress von Kressenstein’in talebiyle Enver Paşa re’sen verdiği bir emirle gemilerin içeri alınmasını ve eğer takip etmek isterlerse İngiliz gemilerine ateş açılmasını emretti. Takip ettiği tarafsızlık politikası alanında Osmanlı Devleti’ni çok zor durumda bırakan bu karardan sonra da Enver Paşa Almanya lehine savaşa girilmesi yolundaki baskılarını sürdürdü. Olayları yaşayan bazı subaylar, 22 Ekim 1914’te Enver Paşa’nın Amiral Souchon’a Karadeniz’deki Rus donanmasına saldırılması için şifahî emir verdiğini iddia etmektedirler. Ancak bu konuda yazılı bir emir 25 Ekim 1914’te Enver Paşa tarafından amirale gönderilmişti. 29 Ekim 1914 günü Karadeniz’e manevra gerekçesiyle çıkan Osmanlı donanmasının Rus Çarlığı liman ve gemilerine saldırısı sonrasında Enver Paşa, müttefiklere tazminat ödenerek tarafsızlığın korunması fikrini savunan hükümet üyelerine karşı savaşa giriş tezinin en hararetli savunucusu oldu.
Savaşa girilmesinden sonra Enver Paşa Harbiye nâzırı olarak askerî harekâtın yönetimini de ele aldı. Ancak kendisinin tamamen bir Alman kuklası olup onların isteklerini yerine getirmeye çalıştığı şeklindeki görüşler doğru değildir. Bizzat Alman belgeleri, Enver Paşa’nın çeşitli hususlarda Alman askerî yetkilileriyle çatıştığını göstermektedir. Enver Paşa’nın I. Dünya Savaşı sırasındaki fiilî tek kumandası Kafkas cephesinde olmuştur. 1 Kasım 1914’te Osmanlı-Rus sınırını tecavüz eden Ruslar 4 Kasım’da Köprüköy’e gelmişler, Enver Paşa da 3-4 Kasım tarihinde Osmanlı ordusuna ilerleme emri vermiştir. Cepheye giden Enver Paşa, ileri harekâta derhal girişilmesi fikrine karşı çıkan Hasan İzzet Paşa’yı görevinden aldı ve 18 Aralık’ta ileri harekâtı başlattı. Maiyetindeki kumandanların itirazlarına rağmen ileri harekâtı ağır kış şartları altında sürdüren Enver Paşa, Sarıkamış Harekâtı olarak anılan bu harekâtta 90.000 kişilik ordu mevcudunun çok büyük bir bölümünün Allahüekber dağlarında donarak ölmesi veya Ruslar tarafından öldürülmesi üzerine 10 Ocak 1915’te cepheyi terkederek İstanbul’a döndü. Bunun dışında savaş sırasında aktif cephe görevi yapmamış olan Enver Paşa’nın prestiji söz konusu bozgun sebebiyle sarsıldı. 14 Ekim 1918 tarihinde Talat Paşa kabinesinin istifası ile Enver Paşa’nın da Harbiye nâzırlığı sona erdi ve 1-2 Kasım 1918’de İttihat ve Terakkî’nin diğer yedi lideriyle birlikte Arnavutköy’den bir Alman denizaltısına binerek Odesa’ya kaçtı. Ülkeyi terkettikten sonra 1 Ocak 1919 tarihli irade ile askerlikten tardedildi.
Enver Paşa’nın ülkeyi terkinden önce Sadrazam Ahmed İzzet Paşa’ya yazdığı mektupta kullandığı ifadeler, onun Azerbaycan’da müstakil bir Türk hükümeti kurmaya çalışacağı intibaını uyandırmaktaydı. Nitekim Kırım’da Berlin’e giden arkadaşlarından ayrılarak amcası Halil Paşa ve kardeşi Nuri Bey’in denetiminde bulunan Kafkasya’daki ordu birliklerine ulaşmak üzere oraya hareket etti. Ancak kayalara bindiren takanın batması sonucunda bunu gerçekleştiremediği gibi bölgedeki birliklerin etkisiz hale getirilerek kumanda heyetinin tutuklandığını öğrenince de Berlin’e gitmeye karar verdi. Nisan 1919’da Berlin’e gidip Babelsberg semtine yerleşti ve Almanya’da yeniden teşkilâtlanmaya çalışan İttihat ve Terakkî’nin faaliyetinde rol oynadı; ayrıca İngilizler’le de çeşitli pazarlıklarda bulundu, fakat bu alanda bir anlaşma sağlanamadı. Eski arkadaşı Hans von Seect aracılığıyla, Enver Paşa Talat Paşa ile birlikte 1919 Ağustos ayı sonunda Bolşevik liderlerinden Karl Radek’i tutuklu bulunduğu hücresinde ziyaret etti. Radek İttihat ve Terakkî’nin bu iki liderini Moskova’ya davet etti. 10 Ekim 1919 tarihinde Mehmed Ali Sâmi takma adı ve Rusya’daki Türk Hilâl-i Ahmer temsilcisi bir doktor kimliğiyle uçakla Berlin’den Moskova’ya hareket eden Enver Paşa, 13 Ekim’de Königsberg’e ve 15 Ekim’de Shiaulai’ye (Litvanya) vardı. Daha sonra Abeli’ye iniş yapan uçak yolcuları Litvanya yetkilileri tarafından gözaltına alındılar ve Kaunas’a gönderildiler. Enver Paşa Kaunas’taki hapishanede iki ay geçirdikten sonra tekrar Berlin’e döndü. Bu sırada hapisten çıkan Radek’in talebi üzerine bazı İttihat ve Terakkî liderleri Moskova’ya hareket ettiler ve 27 Mayıs 1920 tarihinde burada buluştular. Berlin’de kalan Enver Paşa da çeşitli temaslardan sonra Altman adına düzenlenmiş sahte belgelerle yola çıktı. Ancak uçağı yine zorunlu iniş yapınca tekrar yakalandı ve Riga Hapishanesi’ne götürüldü. Burada komünist bir Alman yahudisi olarak muamele gören Enver Paşa tekrar serbest bırakıldı. 1920 Ağustos ayının başında üçüncü defa Berlin’i terkeden Enver Paşa Stettin, Königsberg, Minsk ve Smolensk üzerinden 16 Ağustos tarihinde Moskova’ya ulaştı. Burada gayet iyi karşılandı ve Kremlin’in büyük duvarına bakan Sofiskaia Naberezhnaya semtindeki bir konukevine, yerleştirildi. Enver Paşa eski İttihatçı arkadaşları ve Orta Asya’dan gelen temsilcilerle görüştü. Ayrıca Çiçerin, Radek, Zinoviev ve Lenin ile görüşmeler yaptı ve Sovyet - Alman temaslarında arabuluculuk görevini üstlendi. Berlin’den Moskova’ya gelmesinde yardımcı olan eski arkadaşı Hans von Seect’e yazdığı 25 ve 26 Ağustos tarihli iki mektuba göre, Troçki ve temsilcisi E. M. Skliansky ile yaptığı görüşmelerde Anadolu hareketine silâh yardımında bulunulmasını istedi ve söz dahi aldı. Yine Sovyetler’in desteğiyle İslâm İhtilâl Cemiyetleri İttihadı adında bir örgüt kuruldu. Enver Paşa, 1-8 Eylül 1920 tarihinde Bakü’de gerçekleşen Doğu Halkları Kongresi’ne Libya, Tunus, Cezayir ve Fas’ı temsilen katıldı. Ankara hükümeti de kongrede İbrâhim Tâli (Öngören) tarafından temsil edildi. Ancak bu kongre önemli sonuçlar doğurmadı. Sovyetler’in ihtilâlci grupları değil Mustafa Kemal, Rızâ Şah, Çang-Kay-Şek, Emânullah Han gibi tarafsız liderlerin yönetimlerini destekleme kararı Enver Paşa’nın işini zorlaştırdı. Ekim 1920 başlarında yeniden Berlin’e döndü ve lüks Grünewald semtine yerleşti. Daha sonra İsviçre’ye giden Enver Paşa burada Hakkı Paşa ile görüşerek Rusya’dan Anadolu’ya askerî yardım göndermek üzere bir gizli teşkilât kurmaya karar verdi. Komitede H. von Seect’in eski yaveri Binbaşı Fischer ve Alman Harp Bakanlığı’nda askerî teçhizat sorumlusu Yüzbaşı Kress de bulunmaktaydı. Ancak Moskova’dan gerekli maddî yardım sağlanamadı. Halil Paşa’nın Enver Paşa’ya yazdığı 4 Kasım 1920 tarihli mektuba göre bu alandaki yeni talepler de Karahan tarafından reddedildi. Enver Paşa 1921 Şubatı sonunda yeniden Moskova’ya gitti ve burada Çiçerin ve yeni Ankara hükümeti temsilcisi Bekir Sami Bey ile çeşitli görüşmeler yaptı. 16 Temmuz 1921’de Mustafa Kemal Paşa’ya uzun bir mektup yazarak kendisinin faaliyetleri hakkındaki şikâyetlere ve Anadolu hareketine el koyma iddialarına karşı çıktı. 30 Temmuz’da Ankara’ya yönelik Yunan saldırısı başladığında Enver Paşa diğer İttihatçı liderlerle birlikte Anadolu’ya geçme fikriyle Batum’a gitti. Bu sırada Trabzon’daki Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti de açıkça onu destekliyordu. 5 Eylül’de burada yapılan ve Halk Şûralar Fırkası toplantısı olarak ilân edilen İttihatçı toplantısında Ankara’daki Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne, İttihatçı sürgünlerle soğuk ilişkilerin sona erdirilmesi için başvuruda bulunulması kararlaştırıldı. Ancak Sakarya zaferi Enver Paşa’nın planlarının bir defa daha bütünüyle değişmesine yol açtı. Bakü’yü terkeden Enver Paşa Tiflis, Aşkābâd ve Merv’e uğradıktan sonra Ekim 1921 tarihinde kendisine refakat eden Teşkilât-ı Mahsûsa eski liderlerinden Kuşçubaşı Hacı Sami ve diğer bazı İttihatçılar’la birlikte Buhara’ya gitti. 8 Kasım’da Türk subaylarla birlikte tekrar yola çıktı ve 19 Kasım’da Akbulağ, 21 Kasım’da Başçardak kışlağına ve 24 Kasım’da Gurgantepe’ye ulaştı. Burada Cedîdci aleyhtarı Lakay İsmâil Bey’in esiri durumuna geldi. Şubat 1922 sonunda buradan kurtulan Enver Paşa Ruslar’a karşı savaşan Basmacılar’ı örgütlemek için tekrar Duşanbe ilerisindeki kışlaklara gitti. 24 Temmuz’da Ruslar’ın Duşanbe’yi alması üzerine geri çekilerek Satılmış kışlağına vardı. Buradan Belcuvan bölgesindeki Âbıderyâ köyüne geçti ve son karargâhını burada kurdu. 4 Ağustos 1922’de karargâhta düzenlenen kurban bayramı töreninde maiyetinde kalan askerlerle bayramlaşırken âni bir Rus baskınına uğradı; yanındaki otuza yakın atlı ile yöneldiği Çegan tepesi mevkiinde giriştiği çarpışmada ön safta vuruşurken öldürüldü. Enver Paşa’nın eşyaları müfreze kumandanı Kulikof tarafından Taşkent’e gönderildi. Bu eşyalar daha sonra Moskova’daki askerî müzeye nakledildi. Cenazesi Âbıderyâ köyünde toprağa verildi.
Enver Paşa’nın siyasî ve askerî kariyeri hakkında değişik ve birbiriyle çelişen yorumlar yapılmıştır. 1908 ihtilâlinde oynadığı rol, Trablusgarp Harbi’ndeki başarıları sebebiyle kamuoyunda büyük prestij kazanan Enver Bey’in aleyhine Mondros Mütarekesi’nin ardından bir kampanya başlatılmış, 1922 sonrasında ise yeni rejim Enver Paşa ve arkadaşlarını gereksiz yere I. Dünya Savaşı’na girilmesinden sorumlu tutmuş, Mütareke dönemi faaliyetleri de maceracılık olarak yorumlanmıştır. Belirli dönemlerde lehine ve aleyhine yoğun yayın yapılması, Enver Paşa hakkında objektif bir değerlendirmede bulunulmasını güçleştiren temel sebebi oluşturur.
Yetiştiği dönemin Osmanlı zâbitânı içinde kendini geliştiren Enver Paşa Make-donya’daki çete savaşlarında gösterdiği başarılarla sivrilmiştir. 1908 hareketinde öncü rolü onu halk kahramanı mertebesine getirdiği gibi İttihat ve Terakkî Cemiyeti içindeki durumunu da güçlendirmiş, 1913 Bâbıâli Baskını’ndan itibaren gerek bu örgütün askerî kanadının gerekse Teşkîlât-ı Mahsûsa’nın lideri haline gelmiştir. Bu dönemde kendi kaleminden çıkan mektuplar, Enver Paşa’nın Fransızca ve Almanca’yı iyi düzeyde kullanabilen ve Batı düşünürlerinin kitaplarını okuyan bir kişi olduğunu göstermektedir.
Enver Paşa’nın askerî faaliyetlerini değerlendiren yakın arkadaşları ve maiyetindeki subaylar, kendisinin Balkan Harbi’ndeki tensîkatı büyük bir dirayet ve başarı ile gerçekleştirdiğini, ancak I. Dünya Savaşı’nda Doğu cephesi harekâtında aşırı atak girişimi yüzünden Sarıkamış faciasına yol açtığını belirtirler. Enver Paşa’nın I. Dünya Savaşı’na girilmesindeki sorumluluğu ve rolü ise son dönemlerde yayımlanan Alman ve Avusturya belgelerinden anlaşıldığına göre daha ziyade Goeben ve Breslau zırhlılarının Boğazlar’dan geçirilmesi ve Rus limanlarının bombardımanı emrinin verilmesi çerçevesinde şekillenmektedir. Enver Paşa’nın Alman zaferine olan büyük inancı sebebiyle bu olaylarda birinci derecede sorumluluk sahibi olduğuna şüphe yoktur. Onun Mütareke sırasındaki faaliyetleri ise özellikle son dönemlerde yayımlanan belgelerin ışığı altında şahsî girişimler olmaktan ziyade İttihat ve Terakkî kadrosunun faaliyetleri olarak değerlendirilmelidir. Ancak Enver Paşa’nın maceracılık boyutlarına varan hareketleri konusunda yorumda bulunulurken içinde yaşadığı çağın da bir maceracılar çağı olduğu hesaba katılmalıdır.
M. Şükrü Hanioğlu
Diyanet İslam Ansiklopedisi, 11. cilt, sayfa 262
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)