MESNEVİ, MEVLANA, NEFİS, TİLKİ, METAFOR

. Tilki

Nefis, tilki gibi kuyruk peşindedir. Çünkü tilki avını genelde kuyruklarından yakaladığından gözü hep kuyruk peşindedir. Sende kuyruk misali dünyanın lezzet ve yalancı güzelliklerine aldanıp onun peşinden gittin. Gözün, gönlün gerçeği göremez oldu. Aklın hakikatleri ayırt edip, seçemez hale geldi. Mârifetten uzaklaşınca kör ve sağır oldun. Bu halinle nefsin sana sûreta güzel gösterdiği hevâ, heves, dünya lezzet ve hazlarının peşinden koşup, onlara hücum ederken nefsin tuzağına yakalandın.[1]

… Tilki gibi kuyruk peşinde koşup durmaktasın

Yeşillikte bir kuyruk gördün mü o tuzaktır, bunu niye bilmiyorsun?

Bilmiyorsun, çünkü kuyruğa meylin seni bilgiden uzaklaştırdı, gözünü aklını, kör etti

Sevdiğin şeyler seni kör ve sağır eder; düşmanlığa kalkışma, bu cinayeti, kara nefsin işledi.[2]

Sen, kuyruğun peşinden gidip tuzağa düşersen, o vakit nefsin, seni eşek misali sakalından tutup götürürde aslana teslim eder. Sen de perişan olur, yok olup gidersin. Unutma ki o nefis, hilesiyle aslanı bile kuyunun dibine atmıştı.

Tilki, hilede ayak diredi. Eşeğin sakalını tutup çekti.[3]

Bir tavşan bile aslanı kuyuya sürüklerse bir tilki, eşeği çayırlığa nasıl sürüklemez?[4]

Tilki bir eşeği baştan çıkarırsa ko çıkarsın. Sen eşek olma da gâm yeme.[5]

Yine tilki avını yakalamak için toprağın altına saklanır. Üstüne de tuzağına düşürüp kandırmak için tohumlar atmıştır. Karga gafletle o tohumlara yönelince, hilekâr tilki onun ayağından kapıverir. Nefiste toprağın altına gizlenmiştir. Üstüne de dünyevi, nefsânî lezzet, hevâ ve heves tohumlarını saçmıştır. Sende tuzağı göremeyip, hileye kanıp tohumlara yönelince o zaman seni yakalayıp yok eder. Nefsin, bunun gibi seni kandırmak için o kadar hile ve kurnazlıkları vardır ki hayrete düşersin.

Tilki, toprağın altına yayılır, toprağın üstünde de hileli tohumlar vardır

Nihayet bir karga gaflette bulunur, oraya gelir konar. O hilebaz da derhal onun ayağını yakalayıverir

Hayvanlar da yüz binlerce hile varken artık hayvanlardan daha üstün olanda ne hileler bulunur?

Zeynel-âbidin gibi elinde bir Kur’an, fakat yeninde kahredici bir hançer

Sana gelerek efendim der. Fakat gönlünde büyülerle, hilelerle dolu bir Bâbil var.[6]

---

[1] Konuk, IV. 248,249.

[2] Mesnevî, II, 2721-2724.

[3] Mesnevî, V, 2516.

[4] Mesnevî, V, 2518.

[5] Mesnevî, V, 2537.

[6] Mesnevî, VI, 4088-4092.