Nefsin Sıfatları
“O
insanı yanmış kerpiç gibi kuru bir çamurdan yarattı”[1] âyetinde
geçen “fehhâr”, ateşte pişirilmiş kerpiç, çanak, çömlek demektir. Bununla da,
insanda ateşe dair özellikler bulunduğu, kötü sıfatların kendisinden çıkacağı
belirtilir. Nefsinde kötü huy ve sıfatları, ona yardımcı olan vasıflar ise;
kin, haset, kibir, gazap, tahammülsüzlük, kendini beğenmişlik, kendine tapma,
hayran olma, bencillik, şımarıklık, cimrilik, şehvet, cehalet, yalan, riya,
dünyada ebedi kalma arzusu, tamah, hırs, heva, lağv, gılzet-kasvet, hıkd-gıll,
husumet, zan, tecessüs, alaycılık, ikrah, vefasızlık-ihanet, gayz, öfke, zulüm,
ucup gibi yerilen ve kötülenen, ahlâkî olmayan birçok hastalıklardır. Nefsin
bütün bu kötü sıfatlarının kaynağı ise hafifilik, aşırı iştah ve arzulardır.[2]
Yine
Ebu Talib el-Mekki’de nefsin sıfatlarını iki başlık altında belirtir: Tayş (hataya
meyil) ve şereh (açgözlülük). Tayş cehaletten, şereh ise hırstan kaynaklanır.
İnsan nefsinin tabiatını teşkil eden dört mizaçtan; zaaf toprak fıtratının,
cimrilik çamur fıtratının, şehvet ateşin ve cehalet kuru çamurun icabıdır.
Nefis dört değişik sıfata mübteladır. 1- Rubûbiyet sıfatlarının kibir,
azgınlık, övülmeyi sevme, ululanma isteği ve zenginlik gibi şeylerle ortaya
çıkar. 2- Nefis, kandırma, hile yapma, haset ve gıybet gibi sıfatlara
müpteladır. 3- Yemek, içmek, cinsi münasebet gibi hayvânî tabiatlara
müpteladır. 4- Nefsin korku, tevâzu ve alçakgönüllülük gibi kulluk sıfatlarına
da meyli olabilir.[3]
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder